به نقل از نیویورک تایمز، نیجریه، سوریه، سومالی و حالا ایران در هر کدام از این کشورها به‌انحاء مختلف بروز بحران آب موجب بروز مجموعه‌ای از ناآرامی‌های اجتماعی، مهاجرت گسترده، آشوب و حتی جنگ شده است.
در دوره تغییرات اقلیمی، درس‌هایی که این کشورها گرفته‌اند می‌تواند مورد استفاده بسیاری از کشورهای دیگر قرار گیرد. انستیتوی منابع جهانی در ماه جاری میلادی نسبت به گسترش استرس‌های آبی در سراسر جهان هشدار داده است؛ «پیش‌بینی شده که ۳۳ کشور جهان در سال ۲۰۴۰ میلادی با استرس بسیار بالای آبی مواجه باشند».
کمبود آب می‌تواند موجب اعتراضات خیابانی شود: دسترسی به آب یکی از دلایل مشترک ناآرامی در هند بوده است. این عامل می‌تواند مورد سوء استفاده گروه‌های تروریستی نیز قرار گیرد، برای مثال گروه الشباب به‌دنبال استفاده بردن از جوامع مواجه با خشکسالی در سومالی برای عضوگیری بوده است. کمبود آب همچنین می‌تواند موجب مهاجرت‌های گسترده از مناطق حاشیه‌ای به شهرهای پرجمعیت شود.
ایران جدیدترین نمونه از کشوری است که در آن وقوع بحران آب منجر به نارضایتی عمومی شده است، این به‌ویژه در شهرهای کوچک این کشور مصداق بیشتری دارد. مزارع خشک شده‌اند و دریاچه‌ها به شوره‌زار تبدیل گشته‌اند. میلیون‌ها نفر به مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ مهاجرت کرده‌اند و بیکاری منجر به افزایش نارضایتی میان جوانان شده است. تقریباً ۱۴ سال است که ایران با خشکسالی مواجه است.
به‌طور خلاصه اینکه، وقوع یک بحران آبی، چه در نتیجه عوامل طبیعی، چه سوء مدیریت انسانی و چه هر دو، می‌تواند هشداری اولیه نسبت به وقوع یک دردسر جدی در آینده نه‌چندان دور باشد.
گروهی از مقامات بازنشسته ارتش آمریکا ماه گذشته در مقاله‌ای هشدار دادند که استرس آبی (کمبود آب سالم) به «یک فاکتور رو به رشد در مناطق حساس و محل نزاع جهان» تبدیل خواهد شد.
در این مقاله همچنین آمده است: «با افزایش جمعیت جهان و تأثیرات ناشی از تغییرات اقلیمی، چالش‌های استرس آبی در طول زمان افزایش خواهد یافت».
بر اساس پیش‌بینی‌ها، تغییرات اقلیمی موجب گرمتر و خشک‌تر شدن ایران خواهد شد. عیسی کلانتری، وزیر سابق کشاورزی ایران زمانی گفته بود که کمبود آب، در صورتی که مدیریت نشود، موجب خواهد شد که ۵۰ میلیون نفر از جمعیت ایران ناگزیر به ترک این کشور شوند.
آیا دلیل اصلی ناآرامی‌ها در ایران کمبود آب بوده است؟
نه کاملاً، آب به‌تنهایی نمی‌تواند دلیل وقوع اعتراضات اوایل ماه ژانویه در ایران را توضیح دهد. اما آن‌گونه که دیوید میشل، تحلیلگر مرکز استیمسون شرح می‌دهد، کمبود آب، چه در شکل قطع آب شرب شهری و چه خشک شدن چاه‌های کشاورزی یا وقوع طوفان نمک در اطراف دریاچه ارومیه، یکی از مشترک‌ترین و ملموس‌ترین نشانه‌های ناتوانی دولت در ارائه خدمات اولیه به مردم بوده است.
وی افزود: «آب قرار نیست دولت را سرنگون کند… اما در برخی شهرها یک عامل مهم نارضایتی و ناامیدی است».
وی گفت، مدیریت آب «مهمترین چالش سیاستگذاری » دولت ایران است.
ایران نیز مانند بسیاری از کشورها از هند گرفته تا سوریه، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سیاست خودکفایی در تولید مواد غذایی را در پیش گرفت. این سیاست به‌خودی خود هدف‌گذاری بدی نبود، اما همان‌طور که کاوه مدنی، کارشناس آب در ایران می‌گوید، این هدف‌گذاری بدان معناست که دولت کشاورزان را تشویق میکند تا محصولات نیازمند آب نظیر گندم را در سراسر کشور کشت کنند. به‌گفته کلودیا سادوف، متخصص آب در بانک جهانی: (نتیجه این بود که) ۲۵ درصد از کل آبی که از آبخوانها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها خارج شده از مقدار آبی که (توسط طبیعت) مجدداً قابل بازگشت به این منابع است، فراتر رفته است».
نرخ خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی ایران امروز بین سریعترین نرخ‌ها در جهان قرار دارد، به‌نحوی که بر اساس محاسبات میشل، ۱۲ استان از ۳۱ استان کشور «طی ۵۰ سال آینده، به‌طور کامل سفره های زیرزمینی شان خشک خواهد شد».
یکی از اولویت‌های دولت دوازدهم احداث شبکه‌های آبرسانی به روستاهای مناطق ساحلی، مرزی و کویری معرفی شده که در دولت یازدهم زمینه تولید ۲۰ هزار مترمکعب آب شرب از طریق آب شیرین کن فراهم شد و طبق وعده مسوولان تا پایان دولت دوازدهم این مقدار به ۷۰ هزار متر مکعب خواهد رسید.
در مقیاس جهانی، تقاضا برای نمک‌زدایی آب با سرعتی شتابان رو به گسترش است و رشد سالانهٔ آن طی دورهٔ ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ معادل ۹ درصد با مجموع سرمایه‌گذاری ۸۸ میلیارد دلار اعلام شده این رشد شتابان، بر دو مطلب دلالت دارد، نخست آن که سهم دریاها در تأمین آب مورد نیاز سواحل بیشتر شده و دوم آن که کیفیت آب‌های زیرزمینی در سرزمین‌های داخلی رو به زوال نهاده است.
در ایران زمان نصب و به کارگیری نخستین تأسیسات نمک‌زدایی آب به درستی مشخص نیست، به نظر می‌رسد که نخستین تأسیسات نمک‌زدایی آب کشور، در سال ۱۳۴۰ و هم زمان با توسعهٔ صادرات نفت، در جزیرهٔ خارک نصب شده باشد و از آن پس، به کارگیری تدریجی این تأسیسات، برای تأمین آب شرب جزایر و برخی شهرهای ساحلی جنوبی کشور، به صورت محدود، به کار گرفته شد.
نیاز به سرمایه‌گذاری به نسبت زیاد، همراه با محدودیت‌های فنی در نگهداری و راهبری تأسیسات گران قیمت نمک‌زدایی آب، از محدودیت‌های توسعهٔ این تأسیسات تا پیش از سال‌های ۱۳۸۸ به شمار می‌رود اما از نیمهٔ سال ۱۳۸۸، با به کارگیری شیوه‌های نوین مالی که فرصت و امکان مشارکت بخش خصوصی را در طرح‌های آب و فاضلاب، به ویژه طرح‌های نمک‌زدایی آب فراهم ساخت تا احداث تأسیسات نمک‌زدایی در مناطق مختلف کشور با تمرکز بر نوار ساحلی جنوب کشور قوت و رونق یابد.
در بخش آب و فاضلاب، بر اساس اطلاعات موجود در پایان آبان ماه سال ۱۳۹۶، در مناطق ساحلی جنوب و شمال کشور ۵۵ واحد تأسیسات نمک‌زدایی با مجموع ظرفیت ۱۲۸.۷ هزار مترمکعب در روز و با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۵۷۱۵ میلیارد ریال نصب و در حال کار بوده است و بخشی قابل توجهی از نیاز آب شرب شهرها و روستاهای استان‌های ساحلی را تأمین میکند.
ایجاد و توسعهٔ تأسیسات نمک‌زدایی آب، بر اساس رویکرد بهره‌گیری از ظرفیت دریا برای تأمین نیاز آب شرب در مناطق ساحلی و حفظ آب‌های شیرین درون سرزمینی و متناسب با نیازهای محلی در هر منطقه، به تدریج و در قالب انعقاد قراردادهای جداگانه با بخش خصوصی انجام و توسعه می‌یابد.
در همین راستا علی اصغر قانع معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آبفای کشور همچنین از تامین آب شرب شهرها و روستاهای ساحلی ۵۵ واحد تأسیسات نمک‌زدایی خبر داد و گفت:در بخش روستایی استان هرمزگان، طی سال‌های گذشته، ۱۸ واحد تأسیسات نمک‌زدایی با مجموع ظرفیت تولید روزانهٔ ۲۹ هزارو ۲۵۰ مترمکعب نصب شده که ۹ واحد با مجموع ظرفیت تولید روزانهٔ ۱۳ هزارو ۷۵۰ مترمکعب در دست ساخت است و دو واحد نیز با مجموع توان تولید روزانهٔ ۴۳۰۰ مترمکعب در مرحلهٔ عقد قرارداد، سه واحد با مجموع توان تولید روزانهٔ ۳۵۵۰ مترمکعب در مرحلهٔ انتخاب سرمایه‌گذار و هشت واحد در مرحلهٔ مطالعات اولیه قرار دارد.
به‌گفته وی یکی از طرح‌های بزرگ نمک‌زدایی آب در مناطق ساحلی جنوب کشور که هم اکنون در حال احداث است، تأسیسات نمک‌زدایی آب در شهر بندرعباس است که قرارداد احداث این طرح با ظرفیت تولید روزانه یکصد هزار مترمکعب آب شرب، با سرمایه‌گذاری به مبلغ ۲۰۴ میلیون دلار، در تابستان سال ۱۳۹۱ منعقد شده و طبق برنامه مقرر است در مرحلهٔ نخست با ظرفیت ۵۰ درصد و در مرحلهٔ بعد با ظرفیت کامل (یکصد هزار مترمکعب در روز) تکمیل و بهره‌برداری شود.
قانع اظهار کرد: طرح نمک‌زدایی و انتقال آب از خلیج فارس به استان‌های هرمزگان، کرمان و یزد نیز با هدف هدف انتقال سالانه ۶۵۰ میلیون مترمکعب آب به منظور تأمین آب مورد نیاز صنایع و البته تأمین بخشی از نیاز آبی اجتماعات انسانی در مسیر (به میزان ۷۰ میلیون مترمکعب در سال) در نظر گرفته شده که با طول خط انتقال ۹۷۵ کیلومتر، از تأسیسات نمک‌زدایی بندرعباس تا اردکان یزد و چادرملو اجرایی می‌شود.
وی با اشاره به نمونه دیگری در منطقهٔ مکران که بخشی از مناطق ساحلی استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان را در بر می‌گیرد، گفت: چهار طرح نمک‌زدایی در مناطق رأس المیدانی، سیریک، چابهار و پسابندر با مجموع توان تولید روزانه ۲۳ هزارو ۲۵۰ مترمکعب، با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی احداث و در حال کار است.
همچنین حمیدرضا جانباز مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب در این زمینه با بیان اینکه در حال حاضر می‌توان بیش از ۶۰ درصد آب شیرین‌کن‌های مورد نیاز را به صورت ساخت داخل تولید کرد، اظهار کرد:در حال حاضر تولید ۵۰۰ هزار مترمکعب از طریق آب شیرین کن‌ها در حال برنامه‌ریزی یا اجرا است که براساس برنامه ریزی‌های صورت گرفته قرار است که حجم تولیدی آب از طریق این روش توسعه یابد.
به گفته وی، با توجه به پتانسیل ایران در این زمینه قرار شده که تولید آب از طریق آب شیرین کن‌ها به بیش از یک میلیون مترمکعب برسد که تدابیر لازم برای این مساله در حال انجام است.
تعداد و ظرفیت تأسیسات نمک‌زدایی آب در کشور فراتر و بیشتر از آن مقداری است که در بخش آب شرب در مناطق ساحلی وجود دارد، در بخش شرب در برخی مناطق مرکزی و درون سرزمینی نیز، حسب نیاز، از این تأسیسات استفاده می‌کنیم و شماری از این دستگاه‌ها در استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، مرکزی، اصفهان، کرمان و برخی دیگر از استان‌های کشور نصب و هم اکنون در حال کار هستند که بایستی تأسیسات نمک‌زدایی که در صنایع کشور با هدف تأمین آب فرآیندی و یا تأمین نیازهای شرب و بهداشتی کارکنان شاغل در واحدهای صنعتی احداث شده‌اند را نیز به آن اضافه کرد
آب مهم ترین ماده شیمیایی موجود است و در قرن جاری منابع آب شیرین از چاه های نفت با ارزش تر خواهند بود.
۸۰% سطح زمین از آب پوشیده شده است که ۹۷% از آن شور، ۲% از آب های جهان به صورت یخ های قطبی و تنها ۱% آب جهان شیرین و قابل استفاده است.
منابع آب طبیعت شامل آب های زیر زمینی مثل آب چاه ها و چشمه ها، آب های سطحی مثل رودخانه ها و جویبارها، آب های شور دریاها و اقیانوس ها می باشند.
هر کدام از انواع آب های طبیعت ویژگی خاص خودش را دارد، ویژگی های آب های زیرزمینی اینست که مواد معلق، مواد آلی در آنها معمولاً کم است، Fe2+ و Mn2+ در آنها کم و CO2 نسبتاَ زیاد است، املاح محلول و سختی آنها نسبتاً زیاد است، چاه های کم عمق ممکن است آلوده به میکروب باشند.
ویژگی های آب های سطحی اینست که زلال هستند، معمولاً به میکروارگانیسم ها آلوده هستند، مقدار آمونیاک و نیترات آنها ممکن است زیاد باشد، در صورت عبور از نواحی صنعتی، به مواد شیمیایی آلوده هستند، املاح محلول آنها نسبتاً کم است، pH آنها در حدود ۸-۷ است.
ناخالصی های آب
آب خالص در طبیعت وجود ندارد. ضمن استقرار آب در یک مکان یا جاری شدن در یک منطقه، مواد جامد و گازهای محلول در آب، در آن حل و مواد ریز غیر قابل حل در آن به صورت معلق در می آیند.
ناخالصی های آب سه دسته کلی هستند: ۱- یون ها (کاتیون ها و آنیون ها) ۲- گازهای محلول در آب (اکسیژن، دی اکسید کربن و …) ۳- مواد معلق (گل و لای، باکتری ها و …)
ناخالصی های گازی
مهم ترین ناخالصی های گازی آب به شرح زیر می باشد:
اکسیژن (O₂): منشأ آن اکسیژن هوا است و باعث گوارایی آب و در ضمن خورندگی آن می شود.
دی اکسید کربن (CO₂): منشأ آن تجزیه بی کربنات ها در اثر کاهش pH و CO₂ هوا است.
آمونیاک (NH3): منشأ آن ترکیبات ازت دار آلی و باکتری ها می باشد.
هیدروژن سولفوره (H2S): منشأ آن تجزیه ترکیبات گوگرد بوسیله باکتری ها است و باعث ایجاد طعم وبوی بد آب می شود.
با گذشت ۵۰ روز از سال آبی جدید، متوسط بارش‌های کشور به ۱۱.۷ میلی‌متر رسیده است.
به گزارش روابط عمومی حامیان آب به نقل از وزارت نیرو، بر اساس اطلاعات ایستگاه‌های باران‌سنجی شرکت مدیریت منابع آب ایران، با گذشت ۵۰ روز از سال آبی جدید یعنی از ابتدای مهرماه سال جاری تا پایان روز جمعه ۱۹ آبانماه جاری، متوسط بارش‌های کشور به ۱۱/۷ میلی‌متر رسید. این میزان بارش در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته ( ۱۲ میلی‌متر ) ۸ درصد و در مقایسه با متوسط بلندمدت ( ۲۱ میلی‌متر ) ۴۸ درصد کاهش داشته است.
بر همین اساس، بیشترین بارش‌ها در حوضه‌های آبریز اصلی، دریای خزر با ۸۲ میلی‌متر، دریاچه ارومیه با ۲۱ میلی‌متر، خلیج فارس و دریای عمان، فلات مرکزی و قره قوم با ۲ میلی‌متر به ثبت رسیده است. حوضه آبریز اصلی مرزی شرق در مدت زمان مذکور فاقد هر نوع بارش بوده است.
این گزارش می‌افزاید:
ایستگاه رامسر- صفارود در استان مازندران شاهد حداکثر بارندگی به میزان ۵۷۸ میلی‌متربوده و برای ایستگاه‌های آباده تشک در استان فارس، باغستان تربت جام در استان خراسان رضوی، بترک در استان خراسان جنوبی و اهواز در استان خوزستان حداقل بارندگی به میزان صفر گزارش شده است.
گفتنی است، حجم بارش‌های اول مهر تا ۱۹ آبانماه جاری، معادل ۱۹ میلیارد و ۱۲۸ میلیون مترمکعب بوده است.
روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب منطقه ۳ شهر تهران برگزار میکند:
- ۳۰ کارگاه آموزشی ـ فرهنگی با موضوع آب ( ویژه کلاس اولی ها )
- ۱۳ آبان لغایت ۳۰ آذر ماه ۱۳۹۶
منابع تأمین آب در جهان محدود است و برای تأمین آن باید حتماً الگوی مصرف صحیح آب جزء برنامه های روزمره ی ما باشد. تقریباً ۹۷ درصد از آب روی کره ی زمین آب شور است که غیر قابل آشامیدن است. اما صرفه جویـی در مصرف آب به حفظ و نگهداری محیط زیست هم کمک می کند. بنابراین ما باید به حفظ آب و همچنین به حفظ کیفیت آب کمک کنیم صرفه جویی در مصرف آب به معنای صرفه جویی در مصرف هزینه ها نیز هست.
صرفه جویی در مصرف آب یعنی استفاده صحیح از این منبع مهم در زندگی و حفظ آن برای نسل های آینده با توجه به استفاده ی زیاد از آب در طول زندگی روزمره اهمیت آن برای حفظ و نگه داری آب سالم در آینده بسیار زیاد خواهد بود. اما ما با راهکارهای خیلی ساده می توانیم برای صرفه جویی در مصرف آب بیشتر دقت کنیم.
به همین منظور شـرکت آب و فاضلاب منطقه ۳ شهر تهران با توجه به وظیفه ای که در فرهنگسازی برای مدیریـت استفاده از آب برای خود قائل است، فعالیت های فرهنگـی متفاوتـی از جمله جشـنـواره فرهنگی ـ آموزشی نخستین واژه؛ « آب » را برنامه ریزی کرده است و با توجه به اهمیت و تأثیرگذاری آموزش در دانش آموزان، آن ها را از مخاطبان ویژه و مستقیم خود در این جشنواره قرار داده است.
این جشنواره شامل برگزاری ۳۰ کارگاه آموزشی فرهنگی با موضوع آب در مدارس مناطق ۲، ۵، ۶ و ۲۲ شهر تهران می باشد.
از جمله فعالیت های این کارگاه ها علاوه بر آموزش:
- اهدای بروشور های آموزشی، ترویجی
- برپایی مسابقه و شعرخوانی
- اهدای جایزه به دانش آموزان
- اهدای کارت عضویت حامیان آب
است.
