بحران ۱۵ ساله آب در ایران روزبه‌روزگسترش می‌یابد و این در حالی است که پایتخت بیشترین تهدیدها را به خود اختصاص داده و به نوعی تبدیل به مهم‌ترین دغدغه برای مسئولان کشور شده است.
شهر تهران با تراکم جمعیتی معادل ۱۲ میلیون و ۱۸۳ هزار و ۲۹۱ نفر و سرانه مصرف آب حدود ۳۵۱ متر مکعب در سال، از نظر منابع آبی در تنگنای بسیاری قرار گرفته است. همچنین رشد جمعیت و مهاجرت از مناطق مختلف کشور به این شهر و وجود مراکز جمعیتی حاشیه ای، این کلان شهر را با تراکم بیش از حد جمعیت و مشکل تامین منابع آب مواجه ساخته است.
در این میان آبیاری فضای سبز می‌تواند مساله قابل توجهی باشد و گرچه برای این مهم راه کارهای متعددی اندیشیده شده اما همچنان نقدهای زیادی به این مساله می‌شود اما با این وجود تمام مسوولان آبی کشور بر این باورند که آبیاری فضای سبز در تهران تنها با آب غیر شرب صورت می‌گیرد.
سال گذشته شورای عالی آب مصوبه‌ای را مبنی بر جلوگیری استفاده از شهرداری از آب شرب برای آبیاری فضای سبز تصویب کرد به نوعی تکلیفی بر عهده شهرداری با متولی‌گری وزارت کشور قرار داده شد تا آب مربوط به آبیاری از آب شرب جدا شود.علاوه‌بر این قرار بر این شد که در تعدادی از شهرها با مشارکت شهرداری‌ها از پساب تصفیه شده که کیفیت مناسبی برای آبیاری فضای سبز دارند استفاده و پساب جایگزین آب شرب شود که این می‌تواند هم به توسعه فضای سبز و هم به جلوگیری از هدر رفت آب کمک کند.
با این وجود در برخی از شهرها به میزان متغیر از آب لوله‌کشی (آب شرب) برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود اما با تدابیر در نظر گرفته شده در تهران در هیچ جایی از آب شرب برای آبیاری استفاده نمی‌شود و تلاش شده که با ساخت مخزن‌های بتنی و به‌کارگیری از روش‌های نوین آبیاری تا حد امکان در مصرف آب صرفه جویی شود.
با توجه به اهمیت منابع آبی در کشور و حساسیت این مساله انتظار می‌رود که در تمام استان‌ها به این مساله توجه شود و شهرداری استان‌ها این مساله را در صدر برنامه‌های خودقرار دهند چراکه با توجه به وضعیت منابع آبی در کشور لازم است که تمام ارگان‌ها برای حل شرایط آبی ایران بسیج شوند.
منبع: خبر انرژی
آب و سلامتی water-health
۵۰ تا ۶۵ درصد بدن افراد بالغ و ۷۸ درصد بدن نوزادان را آب تشکیل شده است. بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، حداقل نیاز افراد به آب برای زندگی، هفت‌ونیم لیتر در شبانه روز است.
در صورتی که قرار باشد پخت‌وپز و مسائل بهداشتی (استحمام ) هم به این رقم اضافه شود حداقل آب مصرفی به ۲۰ لیتر در شبانه روز برای هر نفر افزایش پیدا خواهد کرد. سرانه مصرف آب در ایران ۲۰۰ لیتر در شبانه روز است. رقمی که چندین برابر الگوی جهانی است.
در سرتاسر جهان حدود ۷۵۰ میلیون نفر به آب پاک و قابل شرب دسترسی ندارند. برآورد شده دو و نیم میلیارد نفر نیز از امکانات بهداشتی و تصفیه فاضلاب بی‌بهره‌اند.
آب و طبیعت water-nature
تمامی اکوسیستم‌ها به آب وابسته‌اند؛ جنگل‌ها و تالاب‌ها و مراتع در قلب چرخه آب جای دارند و بیابان‌ها شکننده‌اند و به آب کمتری محتاجند. با این حال همه زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌ها بدون آب از کارکرد خود باز می‌مانند. فاضلاب تصفیه نشده مناطق مسکونی و پساب صنعتی و کشاورزی از عوامل نابودی اکوسیستم‌ها هستند.
به گزارش وب‌سایت روز جهانی آب، اکثر مدل‌ها و برآوردهای اقتصادی، کارکرد ضروری آب به خصوص در اکوسیستم‌های آب شیرین را نادیده می‌گیرند. مصرف ناپایدار منابع آب و تخریب اکوسیستم‌ها در بسیاری از برآوردهای اقتصادی دیده نمی‌شود. این همان بلایی است که ایران را نیز تهدید می‌کند.
ارزیابی اکوسیستم‌ها نشان داده که منافع در حفاظت آب بیش از سرمایه‌گذاری آن است. «مدیریت اکوسیستم-محور» راه حل کلیدی و بلند مدت حل بحران آب معرفی می‌شود. رویکردی که در ایران و بسیاری از کشورها همچنان مورد غفلت قرار می‌گیرد.
آب و شهرنشینی water-urbanization
امروزه، نیمی‌از جمعیت جهان در شهرها ساکنند. زندگی در این مناطق نیازمند آبرسانی منسجم، هزاران کلیومتر لوله آب و فاضلاب، راه‌اندازی سیستم‌های تصفیه فاضلاب و مهمتر از همه بهره‌مندی و دسترسی به منابع آب شیرین است. از این‌رو شهرنشینی به یکی از چالش‌های بزرگ قرن ۲۱ بدل شده است.
۹۳ درصد از شهرسازی و شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه و فقیر رخ می‌دهد و حدود ۴۰ درصد شهرها در مناطق فقیرنشین، کثیف و پرجمعیت توسعه می‌یابند. برآوردها نشان می‌دهد بیش از دو و نیم میلیارد نفر تا سال ۲۰۵۰ به مناطق شهری مهاجرت کنند. در ایران ۷۳ درصد جمعیت کشور در شهرها به سر می‌برند. این رقم بیش از ۵۸ میلیون نفر را در برمی‌گیرد.
آب و صنعت water-industry
تمام صنایع برای تولید به آب نیاز دارند؛ برخی بیشتر و برخی کمتر. باور کردنی نیست که برای تولید یک صفحه کاغذ ۱۰ لیتر و برای تولید نیم‌کیلو پلاستیک ۹۱ لیتر آب مصرف می‌شود. صنعت، بی‌تردید نقشی انکارناپذیر در توسعه، تولید، ایجاد مشاغل و درآمد دارد. با این حال اولویت صنایع در سراسر جهان به جای آن که بهره‌وری، کاهش مصرف و حفاظت آب باشد، تولید بیشتر محصولات است.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که مصرف آب در بخش صنعت ظرف ۵۰ سال یعنی از سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۵۰ بیش از ۴۰۰ درصد رشد داشته باشد. بیشترین رشد و مصرف در کشورهای در حال توسعه دیده خواهد شد. با این حال نمی‌توان تلاش‌های تولیدکننده‌های بزرگ را برای کاهش مصرف آب نادیده گرفت.
صنایع در ایران کمترین مصرف آب را در مقایسه با بخش کشاورزی و شهری به خود اختصاص می‌دهد. به گفته قائم مقام وزارت نیرو فقط دو درصد آب در بخش صنعت مصرف می‌شود.
آب و انرژی water-energy
آب و انرژی را «شرکای طبیعی» می‌نامند. برای تولید انرژی، آب مصرف می‌شود و برای انتقال آب، انرژی. در سراسر جهان نیروگاه‌های حرارتی بیش از ۸۰ درصد انرژی الکتریکی را تولید می‌کنند. میلیاردها لیتر آب برای سیستم‌های خنک‌کننده این وسایل مصرف می‌شود. در این میان سدها فقط ۱۶ درصد برق سراسر جهان را تولید می‌کنند. این رقم در ایران ۱۳ درصد است.
انتظار می‌رود با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین، آب کمتری برای تولید انرژی یا خنک کردن دستگاه‌ها مصرف شود. همچنین گزینه دیگر، استفاده از منابع آبی جایگزین، مثل فاضلاب‌ها و آب دریاهاست. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر (مثل انرژی باد، جزر و مد، گرمایش زمین و باران) که به آب کمتری نیاز دارند نیز می‌تواند فشار بر منابع آب شیرین را کاهش دهد.
آب و غذا water-food
کشاورزی تا سال ۲۰۵۰ باید بیش از ۶۰ درصد امروز تولید داشته باشد و این رقم در کشورهای در حال توسعه ۱۰۰ درصد است. در سراسر جهان کشاورزی ۷۰ درصد منابع آب را مصرف می‌کند و در ایران ۹۲ درصد.
با رشد اقتصادی و افزایش درآمدهای فردی، رژیم غذایی از محصولات گیاهی (با ترکیب نشاسته) به محصولات گوشتی و لبنی تغییر می‌کند که افزایش مصرف آب را به همراه دارد. برای تولید یک کیلو برنج، سه هزار و ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود و برای تولید یک کیلو گوشت گاو ۱۵ هزار لیتر. این تغییر رویکرد در رژیم غذایی، ظرف ۳۰ سال گذشته بیشترین اثر را در مصرف آب داشته است و به نظر می‌رسد تا اواسط قرن ۲۱ نیز ادامه داشته باشد. تولید پساب کشاورزی و اثرات مخرب آن، حتی از مصرف آب در این بخش نیز خسارت‌بارتر است.
تجربه کشورهای پردرآمد نشان می‌دهد، ترکیبی از قوانین بازدارنده، مشوق‌ها، فشارها و یارانه‌های هدفمند توانسته است میزان مصرف آب را در بخش کشاورزی و تولید محصولات غذایی به طرز چشمگیری کاهش دهد.
آب و برابری water-equality
در کشورهای در حال توسعه و فقیر به دست آوردن آب و آوردن آن به خانه وظیفه روزانه زنان و دختران است. اینان ۲۵ درصد از وقت خود را فقط صرف این کار می‌کنند. این رقم معادل ۲۰۰ میلیون ساعت در هر روز است. به علاوه با تغییرات اقلیمی، اثراتی منفی بر منابع آب بیشتر خواهد شد. با توجه به رشد روزافزون در تقاضای آب، می‌توان پیش‌بینی کرد چالش‌های پیش‌روی جوامع در حال توسعه بیشتر شود و بدین ترتیب زنان ناچارند رنج بیشتری را برای جمع‌آوری و انتقال آب تحمل کنند. به گزارش سازمان جهانی بهداشت روزانه سه و نیم میلیون نفر به دلیل مصرف آب آلوده می‌میرند.
در شرایطی که دسترسی به آب سالم به صورت عادلانه‌ای انجام پذیرد می‌توان انتظار داشت که این تبعیض‌ها، بیماری‌ها و روند مرگ و میر کاهش یابد.
آب و ایران water-drop-home
منابع آبی در ایران رو به اتمام است. وزارت نیرو ۳۱۷ دشت کشور را ممنوعه اعلام کرده است. یعنی نیمی از دشت‌های کشور با تشنگی مفرط روبه‌رو هستند. دشت‌هایی که به دلیل فقدان آب نشست کرده‌اند. همچنین بیش از ۷۳ درصد آب‌های زیرمینی مصرف شده و امید اندکی برای این منابع وجود دارد. تالاب‌های ایران نیز حال خوشی ندارد. ارومیه، گاوخونی و هامون خشکی مفرط را از سر می‌گذرانند. در مجموع ۶۷ درصد تالاب‌های سراسر ایران خشک شده‌اند.
ایران در کمربند خشک جهان قرار گرفته و وارد دوره طولانی خشک‌سالی مفرط شده است. مدیریت نابه‌سامان منابع آب نیز شرایط را وخیم‌تر کرده است. با این حال ما تشنگانی هستیم که روز جهانی آب را از یاد برده‌ایم.
حجم آب‌های تجدیدپذیر در ایران ۱۳۰ میلیارد مترمکعب در سال بوده که به علت تغییر اقلیم و همچنین الگوهای نامناسب مصرف آب، حدود ۲۵ درصد کاهش یافته به طوری که در برآوردهای صورت گرفته بر اساس میانگین سال‌های اخیر، حجم آب تجدیدپذیر در ایران به حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.
ایران در بین ۱۸۰ کشور دنیا از لحاظ برخورداری از منابع آب در رتبه ۵۰ قرار گرفته و در بین این کشورها از لحاظ سرانه منابع آب در جایگاه ۱۱۲ دنیا قرار دارد. سرانه منابع آب در ایران در سال ۱۳۹۰، حدود ۱۷۰۴ مترمکعب بوده در حالی که سرانه منابع آب در دنیا و کشورهای پردرآمد به ترتیب ۳.۶ و ۶.۶۵ برابر ایران است.
عمده تخصیص آب ایران در بخش کشاورزی است، چراکه به ازای هر مترمکعب آب در کشور، ۰.۹ کیلوگرم محصول کشاورزی تولید می شود. اما در جهان به ازای هر مترمکعب آب ۲ تا ۲.۵ کیلوگرم محصول تولید می شود.این موضوعات در حالیست که از دیدگاه مصرف کنندگان آب کشاورزی، میزان مصرف به این بخش تقریبا ۰.۶ مقدار اعلام شده است و علت این اختلاف را می توان در عدم پایش میزان آب تحویل داده شده سر مزرعه و تلفات آب از منابع تنظیم تا مبادی توزیع جست وجو کرد.
در خصوص میزان تلفات آب در کشور می توان گفت که ۲۵ میلیون مترمکعب از آب‌ها در خاک نفوذ می‌کنند، ۶۸ میلیون مترمکعب جریان سطحی و ۲۷۵ میلیون مترمکعب میزان تبخیر سالانه است.
در استان تهران نیز سرانه تجدیدپذیر آب ۲۱۵ متر مکعب در سال است و ۶۰ درصد جمعیت تهران تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار گرفته اند که این رقم برای استان تهران ۴۲ درصد است اما پیش بینی می شود که با بهره‌برداری از تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهرهای مختلف استان تهران، این رقم افزایش چشمگیری داشته باشد.