مدیرعامل آبفای استان تهران گفت: کشور با مشکلاتی از جمله کمبود منابع آب و دفع فاضلاب مواجه است و استان تهران کمتر از ۱٫۱ درصد از سطح کشور را داراست، اما ۲۰ درصد جمعیت و ۴۵درصد صنعت کشور را در خود جای داده است.
به نقل از روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب استان تهران، محمد پرورش در مراسم امضای تفاهم‌نامه‌ای با دفتر اسکان بشر سازمان ملل متحد در ایران در زمینه‌های حرفه‌ای و آموزشی حوزه مدیریت آب و فاضلاب گفت: هدف از امضای این تفاهم‌نامه تأمین چارچوبی برای همکاری در زمینه حرفه‌ای و آموزشی در مورد مدیریت آب و فاضلاب و همکاری با تمرکز بر توسعه شهری پایدار و سبز، آموزش و پرورش، مدیریت پایدار آب، زیرساخت و تسهیلات آب و بهداشت، بهره‌وری و کارایی آب، مدیریت کیفیت آب، حساب‌داری آب و حساب‌رسی آب و مقررات ایمنی آب است.
محمد پرورش با تاکید بر ضرورت توجه به مفهوم توسعه پایدار گفت: درک اهمیت این مفهوم بود که ما را به ایجاد دفتر توسعه پایدار در شرکت ترغیب کرد.
پرورش افزود: کشور ما با مشکلاتی از جمله کمبود منابع آب و دفع فاضلاب، خشک و نیمه‌خشک‌بودن اقلیم مواجه است و استان تهران کمتر از ۱٫۱ از سطح کشور را داراست، اما ۲۰ درصد جمعیت و ۴۵درصد صنعت کشور را در خود جای داده است؛ در حالی که در مجاورت آن هیچ رودخانه‌ای نیست و آب مورد نیاز آن را از حوضههای آبی مناطق دیگر تامین می‌کنیم؛ بنابراین اگر این آب را مدیریت نکنیم به مشکل برمی‌خوریم که با نگاه توسعه پایدار در پروژه‌ها می‌توانیم در این زمینه به دستاورهای بزرگ‌تری برسیم.
پرورش با اشاره به اینکه نگاه توسعه پایدار هنوز در ذهن بسیاری از ما ایجاد نشده است، گفت: دفتر توسعه پایدار را در آب و فاضلاب استان تهران ایجاد کردیم تا در کنار سایر فعالیت‌ها و پروژههای آب و فاضلاب، نگاه توسعه پایدار وارد شود و بر تصمیماتی که در سایر حوزه‌های آب و فاضلاب گرفته می‌شود این نگاه اثر بگذارد و حاکم باشد.
در بخش دیگری از نشست امضای این تفاهم‌نامه،سیامک مقدم مدیر دفتر اسکان بشر سازمان ملل متحد در ایران گفت: در ایران کمیته ملی اسکان بشر سازمان ملل متحد از چندین وزارتخانه و سازمان عضو دارد که شرکت آب و فاضلاب استان تهران هم یکی از اعضای این کمیته است و امیدواریم شرکت آبفای استان تهران در کمیته اسکان بشر که فعال شده است حضور و مشارکت بیش تری داشته باشد.
مقدم افزود: تدوین سیاست ملی شهری را با وزارت راه و شهرسازی آغاز کرده‌ایم که همکاری آب و فاضلاب استان تهران به عنوان یکی از ذینفعان این طرح ضروری خواهد بود.
مقدم تاکید کرد: همچنین برنامه کشوری تهیه کرده‌ایم و پس از انتشار از سوی وزارت راه و شهرسازی، شرکت آب و فاضلاب استان تهران میتواند نظراتش را در مورد این برنامه که چشمانداز آن تا سال ۲۰۲۱ است، اعلام کند.
وظیفه دفتر اسکان بشر سازمان ملل متحد در ایران اجرای اهداف توسعه پایدار (SDG) و به‌ویژه ایجاد شهرها و اسکان بشر به شیوه‌ای جامع، ایمن، انعطاف‌پذیر و پایدار است.
جواد میبدی مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفا با اشاره به تاریخچه شکل گیری تشکل‌های آب بران در مدیریت آب کشور، گفت: تشکل‌های آب‌بران صرفاً به‌منظور تأمین، توزیع و انتقال آب توسط کشاورزان و با هدف کاهش تصدی‌گری دولت در بخش آب ایجاد شده‌اند و در مناطقی که مردم مشکلات عدم استفاده درست از آب را درک کرده و از نظر اجتماعی قابلیت ایجاد تشکل را داشته‌اند موفق بوده‌اند.
وی با اشاره به پیشینه مدیریت آب در ایران و نقش‌آفرینی مردم در بـهره‌برداری از منابع آب در گذشته و مهار و استحصال منابع آبهای سطحی و زیرزمینی باهمیاری مردم درساخت، بهره‌برداری وحفاظت از تاسیسات آبی، گفت: در نظام ارباب رعیتی، ایجاد کانال‌های انتقال آب از محل تأمین (بند، مظهر کاریز و قنات) تا مزرعه بر عهده رعیت بوده و آنها نسبت به میزان آبی که دریافت می‌کردند در ایجاد شبکه آبیاری مشارکتی آمیخته با نوعی دانش بومی داشتند و مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری با رعیت بوده که در این خصوص با انتخاب افراد کارآمد (میراب‌ها) امور تقسیم و توزیع آب اجرا می‌شده است.
میبدی ادامه داد: بعد از اصلاحات ارضی تشکل‌هایی ایجاد شد که در کنار مسائل مربوط به کشاورزی از جمله مسائل مربوط به کاشت، داشت، برداشت، بازاریابی، مکانیزاسیون و عملیات زیربنایی، مدیریت بهره‌برداری از آب، از جمله ایجاد شبکه‌های آبیاری و زهکشی و مدیریت توزیع و انتقال آب را نیز به عهده داشت که می‌توان به شرکت‌های سهامی زراعی، کشت و صنعت و تعاونی‌های تولید اشاره کرد.
وی با بیان اینکه، در سال ۱۳۴۹ با تصویب قانون تعاونی‌کردن تولید، شرکت‌های تعاونی تولید روستایی با هدف بهره برداری حداکثری از منابع آب و خاک کشور از طریق احداث شبکه‌های نوین آبیاری و تسطیح اراضی مزروعی، تأسیس شد، افزود: در اوایل انقلاب اسلامی، همزمان با فرایند خلع ید از بزرگ‌مالکان ارضی و انحلال واحدهای جمعی نظیر شرکت‌های سهامی زراعی و کشت و صنعت، با تشدید مسائل ناشی از خردی و پراکندگی اراضی، دوباره واحدهای بهره‌برداری جمعی و هدایت و سازماندهی دهقانان در چارچوب تشکل‌های نوین و به ویژه شرکت‌های تعاونی تولید روستایی با تأکید بر حفظ مالکیت و استقلال عمل کشاورزان پدید آمد.
مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفا با بیان این مطلب که تشکل آب‌بران به عنوان یک نظام بهره‌برداری منابع آب و در راستای واگذاری مدیریت بهره‌برداری از منابع آب و با هدف مشارکت روستاییان در زمینه احداث و نگهداری شبکه‌های انتقال آب، مدیریت توزیع آب در روستا، حل مسائل آبیاری، نگهداری شبکه و مواردی نظیر این‌ها شکل گرفت، اظهار داشت: در این خصوص اداره کل تعاون برخی از استان‌ها با همکاری سازمان‌های آب منطقه‌ای به منظور نیل به اهداف از پیش تعیین‌شده خود تصمیم به طراحی و تشکیل شرکت‌های تعاونی آب‌بران در سطح روستاهایی که تمام یا بخشی از زمین‌های آنها در پایاب سدها و بندهای احداث شده یا در دست احداث قرار داشته‌اند کردند.
*ایجاد شرکت‌های بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری و زهکشی
وی با بیان اینکه نخستین اقدام قانونی به منظور بهبود امور بهره‌برداری تاسیسات آبی ایجاد شرکت‌های بهره برداری از شبکه‌های آبیاری و زهکشی بود، افزود: در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی و اقدام دولت برای جلب مشارکت مردم و خصوصی‌سازی به ویژه به استناد تفسیر اصل ۴۴ قانون اساسی صورت گرفت که به واگذاری امور دولتی در سطح بالاتر تاکید داشت.
جواد میبدی آنگاه با اشاره به اینکه، با نگاهی به سیر تاریخی تدوین قوانین و آئین‌نامه‌های مرتبط با آب درمی‌یابیم که به تدریج از اختیارات کشاورزان کاسته‌شده و بر مسئولیت‌های دولت افزوده شده‌است، گفت: با اجرای پروژههای توسعه منابع آب و خاک، در عمل وظایف بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و هزینه‌های سنگین آن بر عهده دولت قرار گرفت و احساس مالکیت نسبت به منابع و تاسیسات آبی در مردمان و جوامع محلی ذینفع از بین رفت به‌طوری‌که در نتیجه این فرآیند، کشاورزان و بهره‌برداران اغلب بدون داشتن سازمان مدیریتی و اجرایی به‌عنوان دریافت‌کننده خدمات بوده و کماکان دستگاه‌های دولتی به‌عنوان دست اندرکار اصلی مدیریت منابع و تاسیسات آبی عمل می‌کنند.
*وضعیت کنونی این تشکل‌ها
وی در ادامه با بیان اینکه در شرکت‌های سهامی زراعی، بهره‌برداران پس از عضویت در شرکت فقط به‌عنوان سهامدار و نیروی کار در داخل شرکت حضور داشته و نقشی در مدیریت کشاورزی و آبیاری نداشته‌اند، گفت: شرکت‌های تعاونی تولید یکی از اهداف اصلی و یازده‌گانه خود را به افزایش راندمان آبیاری در حوزه تحت پوشش شرکت اختصاص داده و هر گاه که مدیریت تعاونی جهت پیاده‌سازی اهداف تعاونی موفق بوده، به تبع مسائل آبیاری و آب حوزه تحت پوشش تعاونی نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و بالعکس، لذا چون تعاونی‌های تولیدعهده‌دار وظایف زیادی هستند، در مناطقی که آب حالت بحرانی ندارد، کمتر موفق بوده‌اند.
مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفا سپس تعداد تعاونی‌های مختلف موجود را، حدودهزار تعاونی تولید و ۳۰ شرکت سهامی زراعی که الگوی نظام بهره‌برداری آب و زمین را پیاده‌سازی و مدیریت می‌کنند ذکر کرد ودر ادامه با بیان اینکه ازاین تعداد فقط ۱۰۷ مورد با شرکت‌های آب منطقه‌ای قرارداد دارند، افزود: تشکل‌های آب‌بران صرفاً به‌منظور تأمین، توزیع و انتقال آب توسط کشاورزان و با هدف کاهش تصدی‌گری دولت در بخش آب ایجاد شده‌اند و در مناطقی که مردم مشکلات عدم استفاده درست از آب را درک کرده و از نظر اجتماعی قابلیت ایجاد تشکل را داشته‌اند موفق بوده‌اند.
وی با بیان اینکه شرکت‌های تعاونی آب‌بران اعم از سطحی و زیرزمینی، دارای اساسنامه‌هایی هستندکه توسط وزارت تعاون مورد تأیید قرار گرفته است، گفت: جدای از اینکه این تشکل‌ها (تعاونی‌ها) توسط وزارت نیرو و وزارت جهادکشاورزی و با حمایت آنها ایجاد می‌شوند اما سازمان حمایت کننده اصلی آنها وزارت تعاون است.
میبدی در ادامه با اشاره به اینکه ایجاد تشکل‌های صنفی میتواند در افزایش مشارکت مردم در امور سیاسی و اجتماعی کشورها، مؤثر باشد و در اکثر کشورهای توسعه‌یافته این تشکل‌ها در تصمیم گیری‌های اقتصادی و سیاستگذاری‌های مرتبط با آن نقش ویژه‌ای دارند، گفت: تشکل‌های صنفی می‌توانند خواسته‌های خود را به سیاستگذاران انتقال دهند و زمینه‌های تدوین قوانین و مقررات مناسب و مطلوب برای توسعه اقتصادی را فراهم کنند و همچنین در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌ها، می‌توانند در زمینه انتقال اطلاعات و تجارب تخصصی و ارتقاء سطح دانش عمومی اعضاء مؤثر واقع شوند.
وی در ادامه اضافه کرد: واقعیت این است که بخش کشاورزی ایران از نظر تعداد و تنوع تشکل‌های اجتماعی- صنفی ضعیف‌ترین بخش اقتصادی و اجتماعی کشور است وعلل عدم شکل‌گیری سازمان‌های حرفه‌ای و صنفی را می‌توان در خصوصیات و ماهیت بخش کشاورزی و زندگی مناطق روستایی و همچنین عوامل بیرونی نظیر نحوه سیاستگذاری دولت در حمایت از این بخش و عدم توجه به بهره‌گیری از مشارکت مردم در الگوهای مختلف توسعه‌ای و برنامه‌ریزی برای بخش کشاورزی و یا توجه به ضرورت بهره‌مندی از مشارکت مردم در قالب توجه صرف به تشکل‌های جمعی بدون توجه به اهداف جمعی دانست.
*کمک‌های دولت به تشکل آب بران
مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفا کمک‌های دولت را به تشکل آب بران از دو منظر سطح کلان و سطح دو وزرات‌خانه نیرو و جهادکشاورزی که با مسائل آب و زمین ارتباط مستقیم دارند مورد بررسی قرار داد و در ادامه اذعان داشت: هماهنگی و تعامل و پیوند بین سیاست‌های مدیریتی و اجرایی با عرصه‌های کشاورزی در کشور مهم‌ترین اصلی است که در سطح کلان باید موردتوجه تصمیم سازان قرارگیردو در کنار این امر ایجاد یک نظام مدیریت مشارکتی پایدار در تمام دستگاه‌های کشور بخصوص بخش آب باهدف یکپارچه‌سازی و قانونمند نمودن فعالیت‌های مدیریت مشارکتی آب و ثبات در سیاست‌گذاری‌ها، قوانین و مقررات موجود و مرتبط به ایجاد تشکل‌ها و پشتیبانی از آنها امری ضروری است.
وی ادامه داد: اجرای برنامه‌های توانمندسازی تشکل‌ها به‌گونه‌ای که بتدریج مسئولیت اداره امور را به دست‌گیرند و ارائه مشوق‌های مختلف جهت یکپارچه‌سازی اراضی از دیگر مواردی است که باید همواره به آن توجه نمود.
*هدایت تشکل‌های آب بران توسط وزارتخانه‌های نیرو و جهادکشاورزی
جواد میبدی ضمن تاکید بر اهمیت اقدامات وزارتخانه‌های نیرو و جهادکشاورزی در سازماندهی و توانمندسازی و هدایت فعالیت تشکل‌های آب‌بران، اظهار داشت: گسترش همکاری‌های مشترک به منظور استفاده بهینه از ظرفیت‌ها و امکانات طرفین در جهت پیشبرد اهداف و برنامه‌های منابع آب و خاک کشور از طریق پیاده‌سازی مدیریت مشارکتی آب و تقویت تشکل‌ها، تدوین و تهیه دستورالعمل‌ها، آئین‌نامه‌ها واستانداردهای لازم فنی و اجرایی، تنظیم تفاهم‌نامه‌های همکاری دولت (وزارت نیرو و جهاد کشاورزی) با تشکل‌های آب‌بران و پیاده‌سازی آنها در عرصه آب و کشاورزی، کمک شگرفی به اجرایی‌کردن برنامه‌های حفاظت از منابع آب میکند.
وی ادامه داد: استفاده از سایر ظرفیت‌های تشکل‌های قانونی و رسمی کشور در راستای تقویت نهادهای مردمی و تحقق مدیریت مشارکتی آب و پرهیز از ایجاد تشکل‌های موازی، ارائه راهکارهای مناسب در جهت اعمال مدیریت تقاضا و تحویل حجمی آب، توسعه و پیاده‌سازی مدیریت مشارکتی منابع آب به عنوان الگوی نظام بهره‌برداری جدید در دشت‌های فاقد الگوی نظام بهره‌برداری مناسب، ارائه الگوی کشت‌اقتصادی متناسب با شرایط هر منطقه توسط وزارت جهادکشاورزی، ارتقای سرمایه‌اجتماعی در بخش کشاورزی و جامعه روستایی و بسترسازی برای پذیرش وظایف تصدی‌گری مرتبط با حفاظت و بهره‌برداری، از منابع آب توسط تشکل‌ها و واگذاری تصدی فعالیت‌های غیر حاکمیتی به کشاورزان، در راستای کاهش تصدی‌گری از دیگر وظایف این تشکل‌ها است.
وی با بیان این مطلب که تشکل آب بران سازمانی برای مدیریت و استفاده بهینه از آب با تأکید بر مشارکت تمامی گروه‌های ذینفع است که وظیفه آن تغییر روش “بالا به پایین ” دولتی و سازمانی به رهیافت مدیریت مشارکتی آب است، گفت: درصورتیکه فرآیند تشکیل تشکل‌های آب‌بران و واگذاری مسئولیت‌ها و وظایف مدیریت آبیاری به آنها، به‌طور صحیح و از طریق مطالعات اجتماعی، مشارکتی و میدانی مناسب انجام پذیرد، این تشکل‌ها نقش کلیدی در توسعه پایدار و مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی خواهند داشت.
وی ادامه داد: از آن‌جا که ذینفعان و بهره برداران، اساس نظام بهره برداری را تشکیل می‌دهند و بدون مشارکت آنان مدیریت منابع آب امکان پذیر نیست، رویکرد مدیریت مشارکتی در حفاظت و بهره برداری از منابع آب با مشارکت بهره برداران در قالب تشکل‌ها و تعاونی‌ها اجتناب ناپذیر بوده و اگر تشکل‌های آب‌بران با محوریت و مدیریت بهره برداران تشکیل شود، می‌توان به احیا منابع آبی امیدوار بود.
*وظیفه و کارکرداصلی تشکل‌ها در ایران
مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفا دو عنصر اساسی در رویکرد مدیریت مشارکتی منابع آب را بهره برداران از منابع (به عنوان شریک اجتماعی) و نهادهای دولتی – غیردولتی مرتبط با منابع آب دانست و افزود: در این فرآیند بهره برداران در پایینترین سطح و نهادهای دولتی و غیردولتی در سطوح مختلف محلی، منطقه ای، استانی و ملی قرار دارند.
وی کاهش هزینه‌های اجرای پروژه‌ها، حل اختلاف و درگیری میان بهره برداران و ذینفعان، ایجاد بستر لازم جهت اعتمادسازی میان بهره‌برداران و نهادهای دولتی و سلامت و حفاظت بیشتر منابع آب و سرمایه‌های اجتماعی درجوامع را از پیامدهای عملیاتی نمودن مدیریت مشارکتی موفق دانست و ادامه داد: کشاورزان به عنوان مصرف کنندگان اصلی منابع آب نقش کلیدی در مدیریت مشارکتی این منابع دارند و تشکل‌های آب‌بران به‌عنوان یکی از روش‌های مدیریت مشارکتی، راه خوبی برای حذف مشکلات شبکه‌های آبیاری و زهکشی و مدیریت مصرف آب است.
میبدی با اشاره به اینکه، تشکل‌های آب‌بران در مدیریت مشارکتی منابع آب دربرگیرنده تشکیلاتی محلی است که هدف آنها بهبود راندمان در مصرف آب کشاورزی با افزایش دانش، نگرش و مهارت کشاورزان است، اظهار داشت: هرچند مدیریت مشارکتی آب در عمل منجر به کاهش هزینه‌های دولتی، افزایش مسئولیت‌پذیری کشاورزان و مشارکت در نگهداری و استفاده از زیرساخت‌ها و در نهایت ارتقاء بهره‌وری آب می‌شود، اما در عین‌حال موجب آشنایی بهره‌برداران و ارتقا دانش آنان با تکنولوژی‌ها و فرآیندهای مدرن مورد استفاده در مدیریت منابع آبی به منظور افزایش بهره وری آب خواهد بود.
*جایگاه تشکل‌ها در برنامه‌های وزارت نیرو
وی بحران منابع آب وتبعات ناشی از آن را یکی از دغدغه‌های مهم صنعت آب کشور دانست و اضافه کرد: در زمان کنونی بخش آب به‌دلیل بهره‌برداری نامناسب با چالش‌هایی نظیر، افت آبهای زیرزمینی و کاهش حجم ذخیره آنها، خشک‌شدن چشمه‌ها و قنوات، تغییرات کیفیت آب و شورشدن آبهای زیرزمینی، اتلاف آب و فقدان انگیزه کافی برای صرفه‌جویی آن، نشست زمین و تخریب منابع خاک و بهره‌برداری بی‌رویه و بیش از حد توان آبخوان‌ها در بسیاری از دشت‌های کشور روبرو است.
مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفا افزود: وزارت نیرو مسئله تحقق مدیریت مشارکتی را به عنوان یکی از راهکارهای اصلی برون‌رفت از این بحران می‌داند و دراین راستا یکی از پروژههای اصلی طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب را پروژه پیاده‌سازی مدیریت مشارکتی تعیین کرده است.
وی گفت: ازجمله راه‌های ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا در منابع آب و جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه، دادن آگاهی به کشاورزان و ذینفعان، کاهش تصدی‌گری دولت و انتقال مدیریت آب از طریق تشکل آب‌بران به منظور استفاده بهینه از منابع آب با تأکید بر مشارکت تمامی گروه‌های ذینفع است.
جواد میبدی همچنین ضرورت حفظ و صیانت از منابع آب، توجه به مدیریت بهینه آب از طریق حضور و نقش‌آفرینی مردم و سازماندهی بهره‌برداران در قالب سازمان‌های اجتماعی (مدیریت مشارکتی آب) در سطح شبکه‌های آبیاری و زهکشی و منابع آبهای زیرزمینی کشور را اجتناب‌ناپذیر دانست و افزود: در سال‌های اخیر سیاست‌ها و رویکردهای جلب مشارکت مردمی هم در سطح کلان و حکمرانی و هم در سطح عملیات و بهره‌برداری مورد توجه وزارت نیرو قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه این موضوع در برنامه‌ها و راهبردهای وزیر نیرو در دولت دوازدهم به مجلس شورای اسلامی ارائه شده است افزود: در این برنامه بر استقرار حکمرانی خوب آب بر اساس اصول و فرآیند مدیریت بهم‌پیوسته منابع آب مبتنی بر مدیریت تقاضا در سطوح ملی، حوضههای آبریز و محلی و همچنین ایجاد و توسعه نهادها و تشکل‌های مردمی، نهایی‌کردن تدوین و تصویب سند جامع آب کشور با مشارکت همه ذینفعان، هماهنگی و همکاری با سازمانها و مراکز مرتبط و ذینفعان جهت برنامه‌ریزی و اعلام “دهه همکاری ملی برای آب ” با هدف، بازنمودن کانال‌های تصمیم‌سازی بر روی ذینفعان و توسعه مشارکت‌پذیری در اجرای برنامه‌ها، تقویت همکاری‌های بین‌رشته‌ای و چندانضباطه در داخل سازمان دولت و نیز با خارج از آن، بازسازی حکمرانی در عرصه آب با رویکرد جامعه‌محور و حضور فعال بخش خصوصی، شفاف‌سازی، پاسخگویی و گردش آزادانه اطلاعات تاکید شده است.
* جایگاه تشکل‌ها در برنامه‌های توسعه کشور
مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفا با بیان اینکه در برنامه‌های پنجساله توسعه نیز، در قانون برنامه‌های اول توسعه، توجه دولت به مشارکت مصرف‌کنندگان معطوف گردیده به‌گونه‌ای که بخش آب وکشاورزی در سال ۱۳۷۰، جلب مشارکت مصرف‌کنندگان آب را در بهره برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری در دستور کار خود قرار داده است، افزود: در این راستا با توافق وزارتخانه‌های نیرو و کشاورزی و سازمان برنامه و بودجه، شرکت‌های بهره برداری از شبکه‌های آبیاری با هدف جلب مشارکت مصرف‌کنندگان آب تشکیل شد ولی در عمل مشارکت واقعی کشاورزان در مدیریت و بهره برداری این تاسیسات اتفاق نیفتاد.
وی ادامه داد: در قانون برنامه سوم تا پنجم توسعه نیز سعی شد تا زمینه و ساز و کار قانونی لازم برای تشکل کشاورزان فراهم گردد، به‌طوری‌که در بند (الف) ماده ۱۰۶ قانون برنامه سوم به دولت اجازه داده شد تا برای بهره‌برداری بهینه، آب را در انهار و شبکه‌های آبیاری و ایستگاههای پمپاژ و چاه‌های عمیق و نیمه عمیق بر اساس الگوی مصرف بهینه آب کشاورزی تخصیص داده و نسبت به تدوین و اجرای نظام بهره برداری، مشارکت بخش غیردولتی (حقابه داران و مالکان) در بهره برداری آب و خاک اقدام نماید. میبدی اضافه کرد: این تکلیف قانونی مجدداً در ماده ۱۷ قانون برنامه چهارم توسعه تنفیذ گردید و دولت مکلف شد اصلاح ساختار مصرف آب و استقرار نظام بهره برداری مناسب را برای دستیابی به افزایش بهره وری آب فراهم کند.
وی با بیان این مطلب که، اهمیت و ضرورت این مهم دولت را بر آن داشت که در سال ۱۳۸۷ با تصویب آییننامه اجرایی ماده (۱۱) قانون تشکیل وزارت جهادکشاورزی، به تفصیل به ابعاد و چارچوب استقرار نظام بهره برداری از آب کشاورزی و ارتقاء نقش مردم در شبکه‌های آبیاری و تعیین وظایف وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو در شکل گیری تشکل‌های آب بران بپردازد گفت: در ماده (۶) این آئین نامه دو وزارتخانه موظف شده‌اند قبل از ایجاد هرگونه سازه تأمین آب کشاورزی و شبکه‌های آبیاری و زهکشی، هماهنگی و اقدامات لازم را برای ایجاد و ساماندهی نظام‌های بهره برداری، به منظور مشارکت و تعامل مؤثر بهره برداران در کلیه مراحل مطالعه، اجرا و نیز پذیرش مسئولیت‌ها و اختیارات بهره برداری، نگهداری و مدیریت آبیاری از سازه‌های یادشده به عمل آورند.
مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفادر ادامه اضافه کرد: در برنامه ششم توسعه ماده ۳۱ بند ر وظیفه “تکمیل زنجیره تولید محصولات کشاورزی از طریق اعطای کمک‌های فنی- اعتباری به تشکل‌های فراگیر کشاورزی و روستایی با هدف کمی ایجاد و ساماندهی ۱۳۸۰ تشکل آب بران تا پایان برنامه ششم ” برعهده وزارت جهادکشاورزی گذاشته شده است.
*اقدامات اجرایی شده و در دست اجرا
وی با اشاره به اینکه در سیاست‌ها و رویکردهای مورد اشاره، اقداماتی جهت تحقق و پیگیری این راهبردها و برنامه‌ها و همچنین بسترسازی در زمینه مشارکت بهره‌برداران و کشاورزان در مدیریت مشارکتی آب و خاک در حال انجام است گفت: اهم این اقدامات شامل درس‌گرفتن از تجربه‌های دو دهه گذشته و همچنین به دنبال تجربه اجرای پروژه الگویی “اجرای سیستم مدیریت مشارکتی آب در شبکه آبیاری تازه‌آباد- گلستان با همکاری فنی جایکا”، و به منظور عملیاتی‌نمودن سیاست‌ها و راهبردهای جدید وزارت نیرو مبنی بر تقویت ” رویکرد مدیریت مشارکتی” و ارتقاء ” نقش کشاورزان ذینفع در مدیریت منابع و تاسیسات آبی “، دستورالعمل ” توسعه و پیاده‌سازی مدیریت مشارکتی منابع آب زیرزمینی ” به عنوان یکی از زیرپروژه‌های طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی، در سال ۱۳۹۴ تهیه و توسط وزیر وقت نیرو ابلاغ شده است.
جواد میبدی با بیان اینکه، به منظور تدوین الگویی در زمینه پیاده‌سازی مدیریت مشارکتی در آبهای زیرزمینی، پروژه‌ای تحت عنوان “پروژه استقرار مدیریت مشارکتی جامع و پایدار منابع آب زیرزمینی” در شرکت مدیریت منابع آب ایران با همکاری موسسه مورانومیرای ژاپن تعریف شده است گفت: قرار است ایجاد مدیریت مشارکتی در منابع آب زیرزمینی در چهار دشت پایلوت شامل اسدآباد، رفسنجان، نیشابور و ارسنجان با استفاده از تکنیک “فراتسهیل گری ” و با تاکید بر آموزش و توانمندسازی کشاورزان و جامعه محلی، انجام گیرد که در مورد دشت نیشابور در استان خراسان جنوبی و ارسنجان در استان فارس انتخاب مشاور داخلی صورت گرفته است.
وی استفاده از ابتکار عمل‌های محلی که گاهاً با پیشنهاد برخی از تشکل‌های بهره‌برداران و کشاورزان به شرکت‌های آب منطقه‌ای در قالب انعقاد توافقنامه همکاری مشترک با شرکت‌های آب منطقه‌ای شکل می‌گیرد را مورد توجه وزارت نیرو دانست و افزود: اقداماتی در این خصوص در استان خراسان رضوی و کرمان (نظیر توافقنامه همکاری انجمن صنفی چاهداران مشهد و نیشابور با شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی، توافق شرکت احیای آب کویر با شرکت آب منطقه‌ای کرمان در دشت رفسنجان و …) در حال پیگیری است.
مدیر کل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفا تصریح کرد: با توجه به پیچیدگی‌های کار مدیریت مشارکتی و عدم وجود تجربیات کافی در بخش آب زیرزمینی، تجربیات به دست آمده از این اقدامات میتواند در چارچوب “یادگیری در عمل ” به سایر دشت‌های کشور تعمیم داده‌شود.
مدیرعامل آبفای استان تهران گفت: در رشد جمعیت نقشی نداریم اما تمام مشکلات آن به ما برمی‌گردد از جمله اینکه ما چشمانداز آبی برای پردیس و پرند نداریم.
محمد پرورش در جلسه مشترک هماهنگی مدیران صنعت آب و برق استان‌های تهران و البرز، اظهار داشت: سرانه منابع آب تجدیدپذیر استان‌های تهران و البرز ۳۰۰ مترمکعب در سال کمتر از میانگین است و با توجه به اینکه نصف این منابع را از جاهای دیگر وارد حوضه تهران می‌کنیم کمتر از ۲۰۰ مترمکعب در سال منابع تجدیدپذیر داریم که اگر برنامه‌ریزی کلانی برای این دو استان نشود در آینده در موضوع آب و برق با چالش‌های زیادی روبرو خواهیم شد.
پرورش با اشاره به اینکه جلسات انسجام‌بخشی که در استان تهران برگزار می‌شود بسیار مفید است گفت: از خروجی این جلسه‌ها این است که وقتی مدیران شرکت‌های آب و برق کنار هم قرار می‌گیرند دغدغه‌‌های‌شان مشترک می‌شود و در حوادث و بحران‌های مختلف هر کدام که دچار مسئله‌ای شوند این مسئله برای بقیه هم دغدغه می‌شود.
وی ادامه داد: گرچه مشکلات برون‌سازمانی و ناهماهنگی بین سازمانی از جمله بین شهرداری داریم ولی در موضوع داخلی بین شرکت‌های آب و برق در سطح استان تهران که بیش از ۲۵درصد از حجم فعالیت‌های آب و برق کشور را شامل می‌شوند، خوشبختانه ناهماهنگی نداریم.
پرورش با اشاره به مشکلات آبفای استان تهران گفت: یکی از مباحث اصلی، بحث منابع آب و طرح جامع آب شهرهای استان تهران است که بحثی است بسیار جدی که شرکت آب منطقه‌ای به جد دنبال میکند.
مدیرعامل آبفای تهران گفت: ما در شرکت‌های آبفای جنوب‌غرب استان تهران و آبفای شهرها و شهرک‌های غرب تهران با توجه به کاهش شدید منابع آبی هنوز چشم‌اندازی برای تامین بلندمدت نداریم که این مورد جزو دستورات کار جلسات انسجام‌بخشی آب و آبفاست و جلسات منظمی تشکیل می‌شود که مشکلات کلان آب که حدود یک‌میلیارد و ۳۵۰ میلیون مترمکعب برای آب شرب شهری است و ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون مترمکعب برای آب شرب روستایی است چاره‌اندیشی شود.
وی افزود: یکی دیگر از مسائل آبفای استان تهران بحث اقتصاد آب و قیمت تمام‌شده است؛ اگر بخواهیم سرمایه‌گذاری‌ها، پروژههای انجام‌شده و استهلاک را حساب کنیم شاید هزینه‌ها به بیش از ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان در هر مترمکعب آب برسد در حالیکه ما به طور متوسط ۴۴۰ تومان به ازای هر مترمکعب آب از مشترک دریافت می‌کنیم.
پرورش با اشاره به رشد جمعیت گفت: ما در رشد جمعیت نقشی نداریم اما تمام مشکلات آن به ما برمی‌گردد از جمله اینکه ما چشمانداز آبی برای پردیس و پرند نداریم.
پرورش تاکید کرد: بحث بازسازی تاسیسات آب چه در حوزه آب و فاضلاب و چه در حوزه برق از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد و با کمک شواری شهر و نمایندگان مجلس شورای اسلامی از صندوق ذخیره منابعی کسب شود تا بسیاری از زیرساخت‌های ما که بیش از ۴۰ یا ۵۰ سال سن دارند بازسازی شوند چون بازسازی نه ردیف اعتباری و نه منابع مالی دارد.
مدیرعامل آبفای استان تهران طلب‌های این سازمان را از دیگر مشکلات این شرکت دانست و گفت: تنها بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان از یکی از سازمانها طبلکاریم و به همان میزان ما هم به شرکت آب منطقه‌ای بدهکاریم که این وضعیت نشان می‌دهد نیاز به تصمیمگیریهای بالادستی برای اصلاح این وضعیت است.
پرورش با بیان اینکه در سال ۱۴۱۰ حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب پساب از فاضلاب تهران و شهرهای استان تهران خواهیم داشت افزود: برای این کار بیش از ۱۴ هزار میلیارد تومان منابع نیاز داریم که در پروژههای فاضلاب تاکنون بیش از ۱۰هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری به قیمت روز شده است و اتفاق خوب در این زمینه این است که از بانک زیرساخت آسیایی حدود ۶۰۰ میلیون دلار وام می‌گیریم که طرح فاضلاب شهرهای استان تهران را که کمتر از متوسط کشوری است به جای مناسبی برسانیم.
بر اساس آخرین آمار تهرانی ها تنها در روز گذشته ۲میلیون و ۶۰۱ هزار و ۳۳۳ متر مکعب مصرف آب داشته اند که در قیاس با مدت مشابه سال قبل افزایش قابل توجهی نداشته است.
در حال حاضر متوسط نیاز آب شرب شهر تهران یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب برنامه ریزی می‌شود که با توجه به وضعیت آب و هوا، بارش، ذخیره برفی و منابع آب زیرزمینی بخشی از این نیاز از منابع آبی سطحی (سدهای پنجگانه تهران) و بخشی دیگر از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود.
براساس آمارهای به دست آمده در سال گذشته جمعیت کشور نسبت به سال ۱۳۹۰ در حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر افزایش یافته، ولی به رغم این افزایش جمیعت مصرف آب تهران ۱.۷۲ درصد کاهش داشته است.
علاوه بر این در حال حاضر ۲۲ درصد از آب مصرفی استان تهران از سدها، ۲۰ درصد از روان‌آب‌ها و ۵۸ درصد از آبهای زیرزمینی تامین می‌شود و بر اساس آمار سالانه با ۱۵۰ میلیون متر مکعب کسری مخازن زیرزمینی مواجه هستیم و طی ۱۱ سال سطح آب آبخوان تهران با افت ۱.۹ متری روبرو بوده است.
از سوی دیگر باید به این مساله نیز توجه کرد که از ۴۰۰ میلیارد متر مکعب منابع آبی در سال ۳۰۰ میلیارد متر مکعب تبخیر و از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب باقیمانده، ۹۰ میلیارد در حوزه کشاورزی و ۱۰ میلیارد متر مکعب در حوزه آب شرب مصرف می‌شود.
بر اساس آخرین آمار میزان درصدتغییرات تجمعی نسبت به سال گذشته در روز قبل ۱.۱ درصد ثبت شده همچنین میزان برداشت از منابع سطحی ۲۰.۰۱۹.۶۰۴ مترمکعب که معال ۷۳.۷ درصد است ثبت شده همچنین میزان برداشت از منابع زیرزمینی نیز ۷۲۰.۰۸۳ مترمکب معادل ۲۶.۳ تخمین زده می شود.
علاوه بر این بر اساس آمار میزان آب شرب تأمین شده شهرتهران در سال آبی ۹۶-۹۵ حدود ۱ میلیارد و ۲۵ میلیون متر مکعب تخمین زده شده که حدود ۲۷۲ میلیون متر مکعب از این حجم آب از طریق منابع آب زیرزمینی و ۷۵۳ میلیون متر مکعب نیز از طریق سدهای پنجگانه تهران تأمین شده که بدین ترتیب در سال آبی گذشته بیش از ۷۳ درصد از آب شرب استان تهران از طریق منابع آب سطحی تأمین شده است.
به طور کلی تأمین و انتقال آب استان تهران از طریق دو سامانه شرق و غرب صورت می‌گیرد که سامانه شرق شامل سدهای لار، لتیان و ماملو و سامانه غرب شامل سدهای امیرکبیر و طالقان می‌شود، بر اساس آمار طی سال آبی گذشته حدود یک میلیارد و ۲۵ میلیون مترمکعب آب از منابع آبی سطحی و زیرزمینی برای تأمین آب شرب استان تهران اختصاص یافت.
سدهای پنجگانه تهران بخش عمده ای از آب شرب شهر تهران و شهر کرج را تأمین می‌کنند، آب سد طالقان از طریق یک خط لوله ۶۲ کیلومتری به قطر ۱۸۰۰ میلی متر به آبگیر بیلقان کرج منتقل و همراه با آب انتقالی از سد امیرکبیر به سمت تصفیه خانه‌های تهران هدایت می‌شود.
آب شرب انتقالی از سد لار نیز از طریق تونل و خط لوله به سمت تهران ارسال می‌شود که بخشی از آن به تصفیه خانه پنجم تهران و بخشی دیگر نیز به دریاچه سد لتیان منتقل می‌شود و آب انتقالی از سد لتیان به تصفیه خانه‌های شماره ۳ و ۴ تهرانپارس و آب شرب انتقالی از ماملو به تصفیه خانه شماره هفتم منتقل شده و پس از انجام فرآبندهای تصفیه به شبکه توزیع آب شرب شهر تهران تزریق می‌شود.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی از کمبود ۳۱ درصدی بارش کشور از ابتدی سال آبی جدید خبر داد و افزود: از ابتدای مهر تا تاریخ ۴ آذرماه، پنج استان قم، اصفهان، خراسان جنوبی، مرکزی و یزد بیشتر از ۸۰ درصد کمبود بارش داشتند.
شاهرخ فاتح ، وضعیت بارش کشور را از ابتدای سال آبی جدید تشریح کرد و گفت: از اول مهرماه ۹۶ تا پایان ۴ آذرماه در کل کشور ۲۰.۷ میلی‌متر بارش دریافت شده است، این در حالی است که بارش بلندمدت کشور در این بازه زمانی ۳۰ میلی‌متر برآورد شده است، بنابراین بارندگی امسال در مقایسه با بارش بلندمدت، ۳۱ درصد کاهش دارد.
وی همچنین با اشاره به میزان بارش سال گذشته کشور اظهار کرد: در سال گذشته در همین بازه زمانی دو ماهه؛ بارش کل کشور ۱۵.۳ میلی‌متر بود؛ بنابراین بارش امسال نسبت به سال گذشته ۳۶ درصد افزایش را تجربه کرد.
با وجود بارش‌های خوب روزهای گذشته هنوز ۳۱ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین بلندمدت داریم
رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی در مورد تاثیر بارش‌های چند روز اخیر کشور تاکید کرد: بارش‌های روزهای اخیر قطعا در کاهش کمبود بارشی کشور اثرگذار بوده است اما نباید فراموش کنیم که بارش‌های رگباری با حجم وسیع، آن هم در بازه زمانی کوتاه بیشتر باعث وقوع حوادثی مانند سیلاب و آبگرفتگی می‌شود، بنابراین بهتر آن است بارش‌ها به موقع و به تدریج باشد و توزیع زمانی مناسبی داشته است. با وجود بارش‌های خوب روزهای گذشته هنوز ۳۱ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین بلندمدت داریم.
کاهش ۷۴ درصدی بارش تهران نسبت به میانگین بلندمدت
فاتح در ادامه به شرایط بارشی استان تهران اشاره کرد و گفت: تهران از ابتدای مهر تا تاریخ ۴ آذرماه، ۱۰.۳ میلی‌متر بارش دریافت کرده و با توجه به اینکه بارش این استان در سال گذشته؛ ۱۸.۸ میلی‌متر و بارش بلندمدت؛ ۳۹.۶ میلی متر است؛ نسبت به سال قبل ۴۵.۲ و نسبت به میانگین بلندمدت ۷۴ درصد کاهش بارش داشته است.
در دوماه اول پاییز ۵ استان بیشتر از ۸۰ درصد کمبود بارش داشتند
وی همچنین با اشاره به استان‌های کم بارش کشور طی دو ماه گذشته، اظهار کرد: از ابتدای مهر تا تاریخ ۴ آذرماه، پنج استان قم، اصفهان، خراسان جنوبی، مرکزی و یزد بیشتر از ۸۰ درصد کمبود بارش داشتند.
رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی در پایان تاکید کرد: دو ماه ابتدایی پاییز امسال در فقر بارشی شدید سپری شد. امیدواریم در یک ماه باقی مانده این فصل، کم‌بارشی‌ها تا حدی جبران شود. البته بر اساس پیش بینی‌های پژوهشکده اقلیم‌شناسی صورت گرفته بارش‌های آذر، دی و بهمن، مجموع بارش کشور را به سمت نرمال نزدیک خواهد کرد اما بعید است بارش‌ها به حدی باشد که کل کم‌بارش‌های کشور جبران شود.
کمیت و کیفیت مصارف آب مشخص نیست/کشاورزی مصرف‌کننده ۹۰ درصد آب ایران
وزیر نیرو اعلام کرد: اینکه هنوز نمی‌دانیم منابع و مصارف آب چه کمیت و کیفیتی دارند خیلی بد است و نیازمند گفت‌وگو هستیم، اما کشاورزی مصرف‌کننده بیش از ۹۰ درصد منابع آب شیرین است.
رضا اردکانیان در پنجمین کنگره سراسری خانه کشاورز که با حضور رییس جمهور برگزار شد اظهار کرد: هیچ مشکلی حل نمی‌شود مگر آنکه همه با هم هزینه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، سازمانی و منابع مالی اصلاح آن را متحمل شویم و در این راستا باید داده‌های منابع تصمیم‌گیری را شفاف کنیم، چرا که تصمیمگیریهای درست با داده‌های غیرشفاف ممکن نیست و داده‌های مبهم منبع و منشأ ابهام و مناقشه است.
وی افزود: خیلی بد است که هنوز نمی‌دانیم منابع و مصارف آب چه کمیت و کیفیتی دارند، بنابراین نیازمند گفت‌وگو هستیم تا راجع به مساله بهم پیوسته آب با یکدیگر گفت‌وگو کنیم.
وزیر نیرو ادامه داد: کشاورزان در زمینه‌ی اصلاح این مشکل نقش اساسی دارند چرا که بیش از ۹۰ درصد منابع آب شیرین توسط آنها مصرف می‌شود، بنابراین شما کشاورزان بخش قابل توجهی از حل مساله هستید.
اردکانیان تاکید کرد: هر کسی به دنبال تقسیم‌کردن کشاورزان و مسوولان است در مسیر درستی گام بر نمی‌دارد، چرا که راهکارهای حل مساله قبل از آنکه با منابع مالی بیشتر و فناورانه قابل تحقق باشد باید با مشارکت کشاورزان و همه بهره‌برداران از منابع آبی همراه باشد و اگر قرار بود با تکنولوژی و منابع مالی این مشکلات حل شود امروز باید مشکلاتی به مراتب کمتر از ۴۰ سال پیش می‌داشتیم که سازه‌های آبی پیشرفته و فناوری‌های بروزتری داریم.
وی اعلام کرد: مشکلاتی که امروز وجود دارد ناشی از این است که از ظرفیت‌های یکدیگر آن گونه که باید استفاده نمی‌کنیم که حاصل‌اش ایرادات اساسی است که وجود دارد، اما امیدوارم با تاکید بر رویکردهای درست با درک صحیح و به دور از رفتارهای هیجانی کاری کنیم که آینده روشن‌تر و کشاورزی پایدارتری را برای ایران رقم بزنیم.
روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب منطقه ۳ شهر تهران برگزار میکند:
- ۳۰ کارگاه آموزشی ـ فرهنگی با موضوع آب ( ویژه کلاس اولی ها )
- ۱۳ آبان لغایت ۳۰ آذر ماه ۱۳۹۶
منابع تأمین آب در جهان محدود است و برای تأمین آن باید حتماً الگوی مصرف صحیح آب جزء برنامه های روزمره ی ما باشد. تقریباً ۹۷ درصد از آب روی کره ی زمین آب شور است که غیر قابل آشامیدن است. اما صرفه جویـی در مصرف آب به حفظ و نگهداری محیط زیست هم کمک می کند. بنابراین ما باید به حفظ آب و همچنین به حفظ کیفیت آب کمک کنیم صرفه جویی در مصرف آب به معنای صرفه جویی در مصرف هزینه ها نیز هست.
صرفه جویی در مصرف آب یعنی استفاده صحیح از این منبع مهم در زندگی و حفظ آن برای نسل های آینده با توجه به استفاده ی زیاد از آب در طول زندگی روزمره اهمیت آن برای حفظ و نگه داری آب سالم در آینده بسیار زیاد خواهد بود. اما ما با راهکارهای خیلی ساده می توانیم برای صرفه جویی در مصرف آب بیشتر دقت کنیم.
به همین منظور شـرکت آب و فاضلاب منطقه ۳ شهر تهران با توجه به وظیفه ای که در فرهنگسازی برای مدیریـت استفاده از آب برای خود قائل است، فعالیت های فرهنگـی متفاوتـی از جمله جشـنـواره فرهنگی ـ آموزشی نخستین واژه؛ « آب » را برنامه ریزی کرده است و با توجه به اهمیت و تأثیرگذاری آموزش در دانش آموزان، آن ها را از مخاطبان ویژه و مستقیم خود در این جشنواره قرار داده است.
این جشنواره شامل برگزاری ۳۰ کارگاه آموزشی فرهنگی با موضوع آب در مدارس مناطق ۲، ۵، ۶ و ۲۲ شهر تهران می باشد.
از جمله فعالیت های این کارگاه ها علاوه بر آموزش:
- اهدای بروشور های آموزشی، ترویجی
- برپایی مسابقه و شعرخوانی
- اهدای جایزه به دانش آموزان
- اهدای کارت عضویت حامیان آب
است.
مقدمه و تعریف چرخه آب
آب زمین همواره در حال جابجایی است و چرخه آب که گاهی چرخه هیدرولوژی نیز نامیده می‌شود ارتباطات بین اتمسفر، هیدروسفر (آب‌کره) و لیتوسفر (سنگ‌کره) را توضیح می‌دهد. چرخه آب نقطه آغاز و پایانی ندارد، آب از مایع به بخار یا به یخ تبدیل می‌شود و دوباره به حالت اول بازمی‌گردد. چرخه آب میلیاردها سال است که در حال کار است.
جبهه هوا
جبهه هوا خط مرز بین توده هوای گرم و سرد را می‌گویند که بنا به وضعیت غالب (یعنی وضعیتی که توده هوای سرد غالب بر گرم باشد و یا بالعکس) جبهه را نام‌گذاری می‌کنند
چرخه آب چیست؟
چرخه آب یک جریان مداوم حرکت آب بین زمین، اقیانوس، رودخانه ها و نهرها و جو (اتمسفر) می باشد. آب همواره در اطراف و بالای زمین در حال چرخش است. آب همان طور که در این چرخه در حال حرکت می باشد از شکل مایع (آب باران، آب نمک) به گاز (بخار آب) و دوباره به مایع تبدیل می شود. این مایع ممکن است سرد شود و به شکل جامد درآید (یخ یا برف).
چرخه آب برای ادامه زندگی بر روی زمین ضروری است و در مدت میلیاردها سال است که این چرخه در طبیعت جریان دارد. آب از آن زمان تا کنون بارها تمیز شده است و منابع آبی زمین همواره از طریق فرایند طبیعی که ما آن را چرخه آب می نامیم، در حال تجدید شدن می باشند.
فرآیندهای انجام شده :
فرآیندهای متعددی با هم در کارند که در مجموع موجب می شوند آبهای زمین به صورت چرخه دائما در حرکت باشند.
چرخه آب پنج فرآیند دارد: تراکم، بارش، نفوذ، روان آب و تبخیرو تعریق. این فرآیندها همزمان بوده و به غیر از بارش، بقیه دائمی می باشند.
این پنج فرآیند، تراکم، بارش، نفوذ، روان آب و تبخیرو تعریق، با هم چرخه آب را می سازند. بخار آب متراکم شده و ابرها را تشکیل می دهدکه در شرایط مناسب منجر به بارش می شود. باران به سطح فرو می ریزد و به خاک نفوذ می کند یا به صورت روان آب جریان می یابد. آب سطحی(مثل دریاچه ها، رودخانه ها، اقیانوسها و غیره) تبخیر شده و به صورت رطوبت به جو بر می گردند در حالیکه گیاهان طی فرآیند تعریق، آب را به جو برمی گردانند.
تراکم فرآیندی است که طی آن آب از حالت بخار به حالت مایع تبدیل می شود. غالبا بخار آب موجود در هوا، به سمت بالا می رود. یعنی هوای گرم و مرطوب بالا رفته و هوای سرد به سمت پایین حرکت می کند.
همانطور که هوای گرمتر بالا می رود، بخار آب انرژی خود را از دست داده و حرارت آن افت می کند. در نتیجه، بخار آب به حالت مایع یا یخ در می آید. می توانید در عمل،فرآیند تراکم را مشاهده کنید، هنگامیکه بطری لیموناد سردی را از یخچال برداشته و آن را در هوای اتاق قرار می دهید. دقت کنید که لیموناد چگونه خارج می شود. آب نمی تواند از داخل بطری خارج شود بلکه به صورت بخار آب به هوا وارد می شود. همانطور که هوای اطراف سرد می شود، آب به صورت قطره در می آید.
بارش، آبی است که به صورت باران، تگرگ یا برف از ابرها می بارد. بارش وقتی آغاز می شودکه بخار آب متراکم شده و در اتمسفر سنگین شود. در نتیجه نمی تواند در جریان هوای اتمسفر باقی بماند و فرو می ریزد. در بعضی موارد، آب بارش، قبل از اینکه به سطح برسد، تبخیر می شود. اگرچه در اکثر موارد،آب بارش به سطح زمین می رسد و در سطح جریان می یابد، علاوه بر آن آب سطحی در رودخانه ها و دریاچه ها هم جمع می شود یا با نفوذ به خاک، آب زیرزمینی را تشکیل می دهد.
بخشی از بارش که به سطح زمین می رسد، طی فرآیند نفوذ به داخل زمین می رود. میزان آبی که به زمین نفوذ می کند بسته به درجه شیب زمین، میزان و نوع پوشش گیاهی، نوع خاک و سنگ و میزان اشباع شدگی خاک، متفاوت است. وجود سوراخهای بیشتر(ترکها، حفره ها، درزه ها)، میزان نفوذ را افزایش می دهد. آبی که به خاک نفوذ نکند، در سطح به صورت روان آب جاری می شود. بارشی که به سطح زمین می رسد اما به خاک نفوذ نمی کند روان آب نامیده می شود.
روان آب در نتیجه ذوب برف و یخ هم به وجود می آید. هنگامی که میزان بارش زیاد است، خاکها از آب اشباع می شوند. با افزایش بارش، آب اضافی نمی تواند به خاک وارد شود. روان آب به رودخانه ها و رودها وارد شده و مقدار زیادی از آب اضافی جریان می یابد. آب سطحی همیشه به سمت پایینترین نقطه ممکن، معمولا اقیانوسها، حرکت می کند. در طول این مسیر، بخشی از آب تبخیر می شود، بخشی به زمین نفوذ کرده یا برای مقاصد کشاورزی یا صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.
تبخیر و تعریق، آبی است که از زمین تبخیر شده و یا توسط گیاهان تعریق می شود. تبخیر و تعریق، راهی برای ورود مجدد بخار آب به هواست.
تبخیر، هنگامی رخ می دهد که انرژی تابشی خورشید، آب راگرم کرده و سبب می شود که ملکولهای آب فعال شوند در نتیجه بخشی از آنها، به صورت بخار وارد اتمسفر می شوند.
تعریق، هنگامی رخ می دهد که گیاهان آب را توسط ریشه جذب کرده و آن را از طریق برگها پس می دهند که این فرآیند به علت حذف و انتقال آلاینده ها، آب را تمیز می کند.
همانطور که دیدید، فرآیندهای بسیاری در جریان هستند تا آب مورد نیاز شما تامین شود. این فرآیندها همیشه در جریان هستند. اگر قطب جنوب یخ زده است، به آن معنا نیست که در آن تبخیر رخ نمی دهد(یخ می تواند مستقیما، طی فرآیندی که تصعید نامیده می شود، به بخار تبدیل شود و اگر بیابان ساهارا بسیار داغ است، به آن معنا نیست که در آن بارندگی صورت نمی گیرد(بارش قبل از این که به زمین برسد، تبخیر می شود).
بنابراین، آبی که شما امروزه می نوشید، هنگامی که دایناسورها به زمین حکمفرمایی می کردند، وجود داشته است.
تحلیل چرخه آب
آب برای تغذیه حیوانات و گیاهان ضروری است. آب در علم و صنعت برای تولید بسیاری از محصولات استفاده می‌شود. آبراه‌ها برای انتقال مواد و دفع ضایعات بکار می‌روند.
چرخه آب یا چرخه هیدرولوژی، نیروی پیش برنده اصلی است آب برای حیات هرکسی اهمیت دارد. در نگاه اول آب اطراف ما وجود دارد.اما ما به اهمیت آن پی نمی‌بریم. آیا ما بدون آب و غذا می‌توانیم زنده بمانیم. معمولاً ازاینکه می‌شنونم انسان بدون غذا بیشتر زنده می‌ماند تا بدون آب مبهوت می‌شونیم. انسان تنها میتواند تا ۳ روز بدون آب زنده بماند. بعد از این زمان کلیه‌ها بیشتر از آن کار نمی‌کنند و نمی‌توانند ضایعات بدن را دفع کنند. بدن ما به آب تمیز و تازه نیاز دارد تا زنده بماند. آب آلوده یا شور به بدن ما کمک نخواهد کرد. آب در جو طی چرخه آب می‌چرخد. آب روی زمین تبخیر شده و به ابر تبدیل می‌شود. وقتی شرایط مساعد است، ابر آب یا نزولات جوی آزاد میکند.
در رابطه با خصویات آب بیشتر بدانید:
۱- آب مایعی است که در دمای صفر تا ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد بین انجماد و تبخیر باقی می‌ماند.
۲-آب گرمای ویژه بالایی دارد که به این معنی است که میتواند گرما و زیادی را جذب کند یا از دست بدهد بدون اینکه درجه حرارت تغییر کند. این مسئله برای نگه داشتن و یکسان نگه داشتن گرمای بدن پستانداران، مثل خودمان خیلی مهم است.
۳-آب گرمای پنهان تبخیر بالایی دارد. به این علت، آب به کندی از استخرها و دریاچه‌ها بخار می‌شود یعنی جاهائیکه اشکال زندگی زیادی به آنها وابسته هستند.
۴-آب در حالت جامد کم چگالتر از مایع می‌باشد، بنابراین یخ غرق شده شناور می‌شود. این خصوصیت اجازه زندگی در نواحی قطبی، نیمه قطبی، جائیکه یخ شناور می‌شود و اجازه زندگی موجودات زنده در زیر آب را می‌دهد وا می‌دهد. اگر یخ سنگین تر از آب بود. غرق می‌شد و یخ بیشتری در بالای آن تشکیل می‌شد. در نتیجه همه زندگی آب در یخ به دام می‌افتد زمانیکه آنقدر سرد می‌شود که آب یخ می‌بندد.
۵-آب یک حلال قابل ملاحظه نه تنها برای دلایل اشاره شده در بالا بلکه برای گازهایی نظیر اکسیژن و دی اکسید کربن می‌باشد. اکسیژن باید در فاز آبی سلول‌های زنده به منظور استفاده در اکسیداسیون غذایی قابل حل باشد. در همان زمان گازهای دیگر، دی اکسید کربن، باید برای خارج شدن از سلول قابل حمل باشد تا از شش‌ها خارج شود.
۶- آب دارای کشش سطحی است. مولکول‌های آب روی سطح یک حوضچه آرام و ساکن تمایل به کشیده شدن به داخل آب دارند به این منظور که سطح مایع سخت می‌باشد. این سختی کشش سطحی نامیده می‌شود. این حالت میتواند یک سنی کوچک مثل سوزن خیاطی را نگه دارد. این پوست روی آب میتواند حشرات در حال پرواز به دام بیاندازد بطوریکه دیگر قادر به پرواز نباشند.
۷- آب ویسکوزیته یا غلظت دارد. یک شخص میتواند اثرات ویسکوزیته آب را در طول یک رود یا روخانه را با حواشی یکسان ببیند. آب در طول حواشی رودخانه آرام می‌باشد هنگامیکه جریان در مرکز شدید و تند می‌باشد. این مقاومت بین لایه‌ها ویسکوزیته یا غلظت نامیده می‌شود این خصوصیت به ماهیهای کوچک برای زندگی کردن نزدیک ساحل را می‌دهد زمانیکه ماهیهای بزرگتر توانائی شنا کردن در جریانات قوی را دارند. غلظت همچنین مسئول تشکیل گرداب، ایجاد آشفتگی که منجر به مخلوط کردن خوب هوا در آب و پراکندگی یکنواخت بیشتر میکروارگانیسم‌ها می‌شود.
اهمیت منابع آب شیرین و بحران کمبود آب در عصر حاضر، موضوع اصلی آثار پیش رویتان است که از میان آثار راه یافته به نمایشگاه نخستین جشنواره ی ملی کاریکاتور گنجینه ی آب اهواز گلچین شده است.
هنرمندان در این جشنواره به نگاهی به هویت آب در فرهنگ ایران، به بحران‌های حاصل از سوء رفتار با این سرمایه‌ی زندگی پرداخته اند.
شرکت فاضلاب تهران با هدف افزایش سطح آگاهی شهروندان تهرانی درباره طرح فاضلاب سرود و نمایش در در ایستگاه های مترو برگزار می کند.
با توجه به تاثیر برنامه های هنری به عنوان یک ابزار تاثیر گذار در جلب نظر مخاطبین،
سرود ها و نمایش هایی با محتوای اهمیت و ضرورت اجرای طرح فاضلاب در ازبین بردن آلودگی آبهای زیرزمینی و وصل شدن به شبکه فاضلاب تهیه شد که توسط دانش آموزان و با استفاده از حرکات نمایشی اجرا می شود.
براساس این گزارش این سرود و نمایش ها در نوبت بعد از ظهر در تمامی ایستگاههای پرتردد مترو شامل امام خمینی ، تجریش ، تئاتر شهر ، شادمان و …. اجرا و مورد توجه مسافران قرار می گیرد.
استفاده از تن پوشهای شخصیت های نمادین طرح فاضلاب
(شخصیت وی در انیمیشن های دیرین دیرین) و پرفسور جوتفات، استفاده از فوم بوردها بعنوان ابزار انتقال پیام های آموزشی و انجام نظر سنجی از دیگر برنامه های روابط عمومی در ایستگاه های مترو است .