به نقل از نیویورک تایمز، نیجریه، سوریه، سومالی و حالا ایران در هر کدام از این کشورها به‌انحاء مختلف بروز بحران آب موجب بروز مجموعه‌ای از ناآرامی‌های اجتماعی، مهاجرت گسترده، آشوب و حتی جنگ شده است.
در دوره تغییرات اقلیمی، درس‌هایی که این کشورها گرفته‌اند می‌تواند مورد استفاده بسیاری از کشورهای دیگر قرار گیرد. انستیتوی منابع جهانی در ماه جاری میلادی نسبت به گسترش استرس‌های آبی در سراسر جهان هشدار داده است؛ «پیش‌بینی شده که ۳۳ کشور جهان در سال ۲۰۴۰ میلادی با استرس بسیار بالای آبی مواجه باشند».
کمبود آب می‌تواند موجب اعتراضات خیابانی شود: دسترسی به آب یکی از دلایل مشترک ناآرامی در هند بوده است. این عامل می‌تواند مورد سوء استفاده گروه‌های تروریستی نیز قرار گیرد، برای مثال گروه الشباب به‌دنبال استفاده بردن از جوامع مواجه با خشکسالی در سومالی برای عضوگیری بوده است. کمبود آب همچنین می‌تواند موجب مهاجرت‌های گسترده از مناطق حاشیه‌ای به شهرهای پرجمعیت شود.
ایران جدیدترین نمونه از کشوری است که در آن وقوع بحران آب منجر به نارضایتی عمومی شده است، این به‌ویژه در شهرهای کوچک این کشور مصداق بیشتری دارد. مزارع خشک شده‌اند و دریاچه‌ها به شوره‌زار تبدیل گشته‌اند. میلیون‌ها نفر به مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ مهاجرت کرده‌اند و بیکاری منجر به افزایش نارضایتی میان جوانان شده است. تقریباً ۱۴ سال است که ایران با خشکسالی مواجه است.
به‌طور خلاصه اینکه، وقوع یک بحران آبی، چه در نتیجه عوامل طبیعی، چه سوء مدیریت انسانی و چه هر دو، می‌تواند هشداری اولیه نسبت به وقوع یک دردسر جدی در آینده نه‌چندان دور باشد.
گروهی از مقامات بازنشسته ارتش آمریکا ماه گذشته در مقاله‌ای هشدار دادند که استرس آبی (کمبود آب سالم) به «یک فاکتور رو به رشد در مناطق حساس و محل نزاع جهان» تبدیل خواهد شد.
در این مقاله همچنین آمده است: «با افزایش جمعیت جهان و تأثیرات ناشی از تغییرات اقلیمی، چالش‌های استرس آبی در طول زمان افزایش خواهد یافت».
بر اساس پیش‌بینی‌ها، تغییرات اقلیمی موجب گرمتر و خشک‌تر شدن ایران خواهد شد. عیسی کلانتری، وزیر سابق کشاورزی ایران زمانی گفته بود که کمبود آب، در صورتی که مدیریت نشود، موجب خواهد شد که ۵۰ میلیون نفر از جمعیت ایران ناگزیر به ترک این کشور شوند.
آیا دلیل اصلی ناآرامی‌ها در ایران کمبود آب بوده است؟
نه کاملاً، آب به‌تنهایی نمی‌تواند دلیل وقوع اعتراضات اوایل ماه ژانویه در ایران را توضیح دهد. اما آن‌گونه که دیوید میشل، تحلیلگر مرکز استیمسون شرح میدهد، کمبود آب، چه در شکل قطع آب شرب شهری و چه خشک شدن چاه‌های کشاورزی یا وقوع طوفان نمک در اطراف دریاچه ارومیه، یکی از مشترک‌ترین و ملموس‌ترین نشانه‌های ناتوانی دولت در ارائه خدمات اولیه به مردم بوده است.
وی افزود: «آب قرار نیست دولت را سرنگون کند… اما در برخی شهرها یک عامل مهم نارضایتی و ناامیدی است».
وی گفت، مدیریت آب «مهمترین چالش سیاستگذاری » دولت ایران است.
ایران نیز مانند بسیاری از کشورها از هند گرفته تا سوریه، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سیاست خودکفایی در تولید مواد غذایی را در پیش گرفت. این سیاست به‌خودی خود هدف‌گذاری بدی نبود، اما همان‌طور که کاوه مدنی، کارشناس آب در ایران می‌گوید، این هدف‌گذاری بدان معناست که دولت کشاورزان را تشویق می‌کند تا محصولات نیازمند آب نظیر گندم را در سراسر کشور کشت کنند. به‌گفته کلودیا سادوف، متخصص آب در بانک جهانی: (نتیجه این بود که) ۲۵ درصد از کل آبی که از آبخوانها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها خارج شده از مقدار آبی که (توسط طبیعت) مجدداً قابل بازگشت به این منابع است، فراتر رفته است».
نرخ خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی ایران امروز بین سریعترین نرخ‌ها در جهان قرار دارد، به‌نحوی که بر اساس محاسبات میشل، ۱۲ استان از ۳۱ استان کشور «طی ۵۰ سال آینده، به‌طور کامل سفره های زیرزمینی شان خشک خواهد شد».
آژیر قرمز برای سدهای کشور به صدا در آمده است. حالا بر اساس اعلام وزارت نیرو تنها ۴١درصد ظرفیت سدهای کشور آبگیری شده است و ٩۶ سد از ١٧٧ سد مهم کشور کمتر از ۴٩درصد آب دارند. این در حالی است که سدهای تهران هم وضع نامناسبی را پشت سر می‌گذارند. بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای تهران میزان بارندگی در تهران امسال ۶۶درصد کاهش داشته است. این در حالی است که سدهای بزرگی مثل سد دوستی ٩٢درصد و زاینده‌رود ۶٢درصد و خوزستان ۴۶درصد ورودی‌اش کاهش پیدا کرده است. البته بحران سدهای کشور به همین چند مورد ختم نمی‌شود؛ طبق آمار اعلامی از سوی وزارت نیرو تنها ۴١درصد ظرفیت سدهای کشور پر است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش ٩درصدی را نشان میدهد. آمارهای ارایه‌شده از سوی دفتر مطالعات پایه منابع آب کشور در حالی از کاهش ٣٢,٢درصدی ریزش‌ها در مقایسه با پارسال و ۶١.۴درصدی نسبت به درازمدت حکایت می‌کند که به اذعان کارشناس و فعالان در این حوزه عزم لازم برای مقابله با بحران کم‌آبی در ایران وجود ندارد. این را می‌توان از حال‌و‌روز طرح‌هایی که قرار است به خروج از این بحران کمک کنند به خوبی فهمید؛ طرح‌هایی که بعضا به دلیل کمبود منابع مالی متوقف می‌شوند یا با پیشرفت ناچیز دنبال می‌شوند. بارورسازی ابرها ازجمله راهکارهای مقابله با کم‌آبی است که به گفته هدایت فهمی، کارشناس منابع آبی وزارت نیرو اجرای‌اش امسال متوقف شده است.
برای بارورسازی ابرها دو دستگاه هواپیمای آنتونوف در کشور وجود داشت که به دلیل فرسودگی بالا حالا دیگر امکان استفاده از آنها وجود ندارد. ضمن اینکه منابع مالی لازم برای اجرای این طرح هم امسال اختصاص نیافته است. هر چند که بازدهی این طرح در کشورهای مستعد برای اجرا ١۵درصد است اما در کشوری همچون ایران باید برای همین مقدار کم اثرگذاری هم برنامه‌ریزی داشت. در این میان هستند مسئولانی که بحران آبی برای ایران را امری طبیعی می‌دانند. علیرضا دایمی، قائم‌مقام وزیر نیرو در امور بین‌الملل در این‌باره می‌گوید: مسأله خشکی و خشکسالی در ذات این کشور است، وقتی تاریخ کشور را می‌خوانیم می‌بینیم، اتفاقاتی که امروز می‌افتد مربوط به امروز نیست، خشکسالی‌های بلندمدت در تاریخ ۸هزار ساله این سرزمین ثبت شده است به همین دلیل می‌بینیم که زمانی که تمدنی وجود نداشت، سازه‌های تاریخی مثل انبارهای نگهداری آب و یا حتی سیلوهایی برای نگهداری غذا داشتیم. او بر این باور است که الگوبرداری از کشورهای اروپایی برای مقابله با بحران آبی اشتباه است؛ اتریش ۸۵۵ میلیمتر و ژاپن بالای ۱۱۰۰ میلیمتر بارندگی دارند، سرزمین ما خشک و نیمه‌خشک است، برنامه‌های ما باید با این وضع سرزمینی انطباق داشته باشد، دنبال محکوم‌کردن و اینکه حتما اتفاق خاصی افتاده که خشکسالی شده نباشیم.
حالا تنها راه باقیمانده برای مقابله با کم‌آبی کاهش مصارف غیرضرور و مدیریت مصرف در همه بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب است. بختیاری، مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران با اشاره به کاهش ۶۶درصدی بارندگی در این‌باره می‌گوید: لازم است که در این شرایط مشترکان ۱۰ تا ۱۵درصد مدیریت مصرف داشته باشند؛ چرا که تنها در این صورت است که می‌توان تابستان را بدون مشکل در تأمین منابع آبی پشت سر گذاشت.
وضعیت سدهای تهران وخیم است
٣۵ میلیمتر بارندگی از ابتدای سال آبی امسال در تهران وضع سدهای پایتخت را وخیم کرده است. برای بحرانی‌بودن منابع آبی پایتخت همین بس که میزان بارندگی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش ۶۶درصدی را تجربه کرده است. بختیاری مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران که معتقد است برفی که در تهران آمد بسیار ناچیز بود و نمی‌تواند تأثیر چندانی بر میزان منابع داشته باشد، می‌گوید: حجم مخازن سدهای استان تهران نسبت به سال گذشته ۱۶میلیون مترمکعب منفی است. به گفته او، سال گذشته میزان ارتفاع ذخیره برف در تهران ۱.۵متر بود که متاسفانه امسال تقریبا ذخیره برفی صفر است و با توجه به اینکه سدهای تهران رژیم برفی دارند و عمدتا تا تیرماه از ذخیره برفی استفاده می‌کنیم، این موضوع نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. آن‌گونه که آمارها نشان میدهد، میزان ورودی آب به سدهای پنجگانه از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه) تاکنون ١۶٩میلیون مترمکعب بود که نسبت به پارسال ٧درصد کاهش را نشان میدهد و میزان خروجی آب نسبت به زمان مشابه پارسال ۴١٣میلیون مترمکعب گزارش شده است که ۵درصد افزایش دارد.
آژیر قرمز در ۹۶ سد کشور به صدا درآمد
۹۶ سد که ۴۰درصد حجم مخازن ۱۷۷ سد مهم کشور را تشکیل می‌دهند، کمتر از ۴۰درصد آب دارند؛ سدهای دز، سفیدرود، لار، زاینده‌رود، ساوه و ملاصدرا از آن جمله هستند. ١٨ سد کشور که ٢۶درصد مخازن ١٧٧ سد مهم کشور را به خود اختصاص داده‌اند بین ۴٠ تا ۵٠درصد آب دارند؛ سدهای کوثر، دامغان، سهند، کارون ٣ و کرخه از آن جمله هستند. ٢٧ سد کشور که ٢۶درصد ظرفیت مخازن ١٧٧ سد مهم کشور را دارند، بین ۵٠ تا ٧٠درصد پر هستند که سدهای طالقان، کرج، جیرفت، البرز و گتوند اولیا قابل ذکر است. ٢٣ سد کشور نیز که ۶درصد از ظرفیت مخازن سدهای مهم را دارند بین ٧٠ تا ٩٠درصد پر هستند، سدهای نیجران، دو برج، تنگه حمام و شیرین دره از آن جمله به شمار می‌آیند و ١٣ سد دیگر که تنها ٢درصد ظرفیت ١٧٧ سد مهم کشور را به خود اختصاص داده‌اند، بین ٩٠ تا ١٠٠درصد پر هستند که سدهای سورال، گاوشان، رودبال، داراب، بافت و داریان از آن جمله هستند.
براساس داده‌های دفتر مطالعات پایه منابع آب، کل ریزش‌های جوی از اول مهر تا ۲۷ دی ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۳.۲درصد و نسبت به درازمدت ۶۱.۴درصد کاهش نشان میدهد. بر اساس یافته‌های دفتر مطالعات پایه منابع آب وابسته به شرکت مدیریت منابع آب ایران در وزارت نیرو، از اول مهر تا ٢٧ دی ماه ٩۶ معادل ۶٠,۴میلیارد مترمکعب بارندگی در کشور صورت گرفته است. بر اساس داده‌های این دفتر بیشترین افت بارندگی‌ها مربوط به حوزه آبی مرزی در شرق کشور با ٧٢.٣ و فلات مرکزی با ۵٩درصد کاهش است؛ اما کمترین کاهش بارندگی مربوط به حوزه دریای خزر ۴.٩درصد است.
همچنین مطالعات دفتر پایه منابع آب نشان میدهد بیشترین بارندگی کشور در منطقه در رودخانه‌های بین سفیدرود و هراز با ۵۶,١ میلیمتر و در قره‌سو و گرگان ۵۴.۶ میلیمتر بوده است. همچنین در رودخانه‌های بلوچستان هیچ بارندگی در سال آبی جاری تاکنون ثبت نشده است. در حوزه دریاچه ارومیه ١٣.٧ میلیمتر بارندگی در سالجاری روی داده که نسبت به رقم مشابه سال قبل ٢٠.٩درصد کاهش بارندگی و نسبت به میانگین درازمدت ٢٩درصد کاهش نشان میدهد. در حوزه فلات مرکزی ایران در سال جاری آبی ٣.٧ میلیمتر بارندگی اتفاق افتاده که نسبت به سال قبل ۵٩درصد کاهش و نسبت به میانگین درازمدت ٧٨درصد کاهش نشان میدهد. از نظر استانی بیشترین بارندگی مربوط به گیلان با ٣۶٢ میلیمتر ثبت شده و کمترین بارندگی در سیستان‌وبلوچستان با ٢.١ میلیمتر و استان یزد با ٢.٩ میلیمتر ثبت شده است.
«محمد پرورش» امروز سه شنبه در حاشیه هجدهمین دوره مراسم بنیاد جهانی انرژی در جمع خبرنگاران افزود: در سال ٩٣ که با مشکل کم آبی مواجه بودیم، گردش میزان مصرف مشترکان را ثبت و ضبط کردیم و در اختیار دبیرخانه شورای تامین استان تهران قرار دادیم و آنها مجوز قطع موردی را صادر کردند.
وی ادامه داد: امیدواریم با اطلاع رسانی و بدون نگران کردن مردم، مشترکان مصرف خود را مدیریت کنند. با این حال اگر قرار باشد یک مشترک آب را بی منطق مصرف کند، مانند سال ٩٣ ورود پیدا می کنیم و قطع های موقت را خواهیم داشت.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران افزود: اکنون قطع کردن موقت آب در دستور کار نیست و امیدواریم مصارف توسط مشترکان مدیریت شود.
وی در ارتباط خشک و کم بارش بودن امسال و برنامه مجموعه آب و فاضلاب برای تامین آب شرب مورد نیاز، اظهار کرد: ما وظیفه داریم خدماتمان را با کمیت و کیفیت مناسب به مشترکان ارایه کنیم.
پرورش ادامه داد: به این منظور با شرکت آب منطقه ای تهران سه سناریو سبز، زرد و قرمز را برای شرایط مختلف تدوین کرده ایم.
وی افزود: بنا نیست در مرحله اول محدودیتی برای مشترکان خانگی اعمال کنیم؛ در سال ٩٣، خدمات آبرسانی را به گونه ای ارایه کردیم که مشترکان خانگی متوجه محدودیت ها نشدند.
وی اظهار امیدواری کرد که با توجه به پیش بینی های هواشناسی، سال نرمالی را از نظر بارندگی داشته باشیم.
پرورش در این ارتباط افزود: اگرچه تا امروز پیش بینی ها عملا اتفاق نیافتاده است، اما امیدواریم در بهمن و اسفند این وضعیت جبران شود.
هجدهمین دوره مراسم بنیاد جهانی انرژی با عنوان «مراسم جهانی آب» دیروز با حضور ٧٠ کشور عضو در سالن اجلاس سران آغاز بکار کرد.
بنیاد جهانی انرژی در ۶ حوزه آب، خاک، هوا، انرژی، پروژه‌های اجتماعی و پلاستیک پایدار در حال فعالیت است و اجلاس‌های سالیانه خود را با تمرکز بر موضوعات یاد شده در کشورهای مختلف دنیا برگزار می‌کند.
تحقیقات آماری در بسیاری از کشورها نشان میدهد که میانگین مصرف روزانه آب برای هر نفر حدود ۳۰۰ لیتر و مصرف نهان آب برای هر نفر حدود ۶۰۰۰ لیتر است که بیشترین حجم مصرفی از این ۶۰۰۰ لیتر در حمام استفاده می‌شود.
وجود هرگونه حیات متکی به وجود آب است تقریبا ۷۰ درصد وزن بدن آب تشکیل میدهد و برای عملکرد درست بدن روزانه به یک تا هفت لیتر آب نیاز داریم.
در این بین هر فرد علاوه‌بر نوشیدن آب، مصرف‌های نهانی نیز دارد به طور مثال در یک استحمام هشت دقیقه‌ای از ۶۲ لیتر آب داغ استفاده می‌شود که درمقایسه، در یک استحمام متوسط میزان آب مورد استفاده تقریبا ۸۰ لیتر است که همین موضوع اهمت مدیریت مصرف در بخش‌های مختل را نشان میدهد.
علاوه‌بر این ماشین لباسشویی در هر بار شستشو معادل ۳۰ بطری یک و نیم لیتری آب مصرف می‌کند به همین دلیل لازم است به منظور کاهش مصرف آب ازحداکثر ظرفیت استفاده شود.
از سوی دیگر در تولید بسیاری از مواد غذایی همچون هندوانه آب زیادی مصرف می‌شود و این در شرایطی است که بر اساس آمار در سال ۹۳ چیزی در حدود ۸۳۳ هزار تن هندوانه از ایران صادر شده است. تحقیقات ثابت کرده هر کیلوگرم هندوانه ۴۰۰ لیتر آب مجازی در خود دارد. این مفهوم به این معناست که در سال ۹۳ معادل ۳۳۳۲۰۰۰۰۰۰۰۰ لیتر آب مجازی از کشوری که با بحران بی‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند صادر شده است.
علاوه‌بر این هرکیلوگرم برنج ۳۰۰۰ لیتر آب مجازی دارد؛ یعنی یک بشقاب متوسط برنج ۷۵۰ لیتر آب دارد. هر کیلوگرم ذرت ۹۰۰ لیتر، هر کیلوگرم گندم ۱۳۵۰ لیتر، یک لیتر شیر ۱۰۰۰ لیتر و هر کیلوگرم گوشت قرمز معادل ۱۶۰۰۰ لیتر آب مجازی دارد.
همچنین از هر برگ ۱۰ لیتری کاغذ تا یک بشقاب ۱۷۵۰ لیتری قرمه‌سبزی، از یک لپ تاپ ۶۰۰۰ لیتری تا یک بستنی ۳۰۰ لیتری را باید بهینه و صرفه‌جویانه مصرف کنیم تا شاید بحران بی‌آبی ایران‌مان را پشت سر بگذاریم و طبیعت فردا را برای فرزندانمان حفظ کنیم.
در سه ماهه پائیز امسال، از ابتدای مهرماه تا ۲۱ آذرماه سالجاری، میزان بارش های کشور به ۲۷٫۶ میلیمتر رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۸ درصد کاهش داشته است.
شرکت مدیریت منابع آب ایران میزان ریزش های جوی را براساس آخرین آمار ثبت شده در ایستگاه های باران سنجی کشور، در سه ماهه پائیز، از ابتدای سال آبی امسال یعنی اول مهرماه تا ۲۱ آذرماه سالجاری را ۲۷٫۶ میلیمتر ذکر کرد.
بر اساس این گزارش، این میزان بارش در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۸ درصد و نسبت به مدت مشابه متوسط دراز مدت ۵۱٫۶ میلیمتر با ۴۷ درصد کاهش مواجه بوده است.
این گزارش می افزاید: بیشترین میزان بارش های کشور در میان ۶ حوضه آبریز اصلی مربوط به حوضه آبریز دریای خزر با ۱۱۴٫۵ میلیمتر بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۱۶ میلیمتر، ۱ درصد کاهش داشته است.
بنابراین گزارش حوضه های آبریز اصلی دریاچه ارومیه با ۷۳٫۴ میلیمتر، خلیج فارس و دریای عمان با ۳۳٫۴ میلیمتر، قره قوم با ۱۱٫۸ میلیمتر، فلات مرکزی با ۷٫۴ میلیمتر و مرزی شرق با ۱٫۳ میلیمتر به ترتیب رتبه های دوم تا ششم بارش های کشور را به خود اختصاص داده اند.
گفتنی است، میزان بارش های حوضه های آبریز اصلی ، خلیج فارس و دریای عمان و فلات مرکزی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با ۲۱ و ۵۰ درصد کاهش مواجه بوده اند و حوضه آبریز اصلی دریاچه ارومیه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۸ درصد افزایش بارش داشته است.
میزان بارش ها در حوضه های آبریز اصلی مرزی شرق و قره قوم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تغییری نداشته است.
معاون اول رئیس‌جمهور، “اسحاق جهانگیری” در این جلسه مسئله کمبود آب را از چالش‌های مهم و بزرگ پیش روی کشور برشمرد و گفت: مدیریت مصرف آب باید به دستور کار جدی و دائمی همه دستگاه‌های اجرایی کشور تبدیل شود تا با همت و مشارکت همگانی، از مشکلات ناشی از کمبود منابع آب عبور کنیم.
معاون اول رییس جمهوری همچنین با تاکید بر اینکه کمیته تخصصی شورای عالی آب نیز باید فعال‌تر از گذشته وارد میدان شود، تصریح کرد: دبیرخانه شورای عالی آب مباحث اصلی را در جلسات کمیته تخصصی شورا با حضور نمایندگان دستگاه‌های مرتبط مورد بررسی قرار دهند و توافقات لازم را برای مصوبات پیشنهادی حاصل کنند تا زمینه سرعت بخشیدن به روند سیاست گذاری و تصمیم گیری‌ها درجلسات شورای عالی آب فراهم شود.
وی با اشاره به گزارش رییس سازمان هواشناسی کشور در جلسه مبنی بر کاهش ۵۸ درصدی بارش کل کشور در بلند مدت و کاهش ۳۵ درصدی این شاخص نسبت به سال گذشته، اظهار داشت: با توجه به کاهش میزان بارش‌ها، باید برای مدیریت عرضه و تقاضای آب تصمیمات جدی اتخاذ کنیم و تدابیر ویژه‌ای برای مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف شرب، کشاورزی و صنعت بیندیشیم.
جهانگیری از وزارت نیرو و سازمان هواشناسی کشور خواست با توجه به اینکه خشکسالی تقریباً به وضعیت ثابت کشور در چند سال اخیر تبدیل شده است، با اطلاع رسانی دقیق به مردم در خصوص کاهش بارش‌ها، آحاد جامعه را به مشارکت جدی در مدیریت مصرف آب و همکاری با دولت دعوت کنند.
معاون اول رییس جمهوری افزود: البته دولت نیز از تمام ابزارها و راهکارهای موجود برای تأمین آب استفاده خواهد کرد و دانش و تجربیات جهانی در این زمینه را نیز به‌کار خواهد گرفت تا آب شرب مناسب همواره در اختیار مردم قرار گیرد.
وی از دبیرخانه شورای عالی آب خواست موضوع باروری ابرها و نیز استفاده از منابع آب ژرف را نیز در دستور کار جلسات کمیته تخصصی شورا قرار دهد تا امکان تأمین آب از اینگونه روش‌ها نیز مورد بررسی قرار گیرد.
جهانگیری در ادامه جلسه با اشاره به گزارش مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور مبنی بر وجود تنش آب در برخی شهرها، خاطر نشان کرد: لازم است وزارت نیرو تمام پیش بینی‌های لازم را برای تأمین آب شرب شهرهایی که با تنش آبی مواجه هستند انجام دهد و سازمان برنامه و بودجه نیز مکلف است اعتبارات مورد نیاز در این زمینه را فراهم کند.
وزیر نیرو نیز در این جلسه با اشاره به پر رنگ شدن چالش آب در سطح جهان از آغاز قرن ۲۱، گفت: مدیریت منابع و کیفیت آب از موضوعات پراهمیت جهانی است و عملکرد دولت‌ها در این زمینه معرف سطح توسعه یافتگی کشورها قلمداد می‌شود.
“رضا اردکانیان” افزود: برای مدیریت مصرف و کیفیت آب لازم است سازوکاری ایجاد شود تا پیوستگی و همبستگی دستگاه‌های اجرایی افزایش پیدا کند و همه دستگاه‌های مرتبط، مشارکت و همراهی خود را با وزارت نیرو بالا ببرند.
در این جلسه که رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز حضور داشت، رییس سازمان هواشناسی کشور گزارشی از الگوهای تحلیل بارش و دمای کشور و پیش بینی آنها برای زمستان سال جاری ارائه کرد و به تشریح آخرین وضعیت خشکسالی و کم بارشی در کشور پرداخت.
بر اساس این گزارش مجموع بارش کل کشور از ابتدای مهر ماه سال جاری تا ۱۷ دی ماه به میزان ۳۲ میلیمتر بوده که این مقدار در مقایسه با همین بازه زمانی در بلند مدت حدود ۵۸ درصد و در مقایسه با سال گذشته حدود ۳۵ درصد کاهش داشته است.
محمد حاج‌رسولی‌ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز در این جلسه به تشریح آخرین وضعیت بارندگی و مقایسه درصد اختلاف بارش مهر ماه تا ۱۵ دی ماه استان‌های کشور پرداخت و توضیحاتی در خصوص وضعیت سدهای مهم کشور و نیز وضعیت بهره برداری مخازن این سدها از ابتدای مهر ماه تا ۱۷ دی ماه سال جاری ارائه کرد.
در ادامه این نشست حمیدرضا جانباز، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نیز تحلیلی از وضعیت تنش آب شرب در کشور ارائه کرد و ضمن تشریح تصویری از وضعیت شهرهای در معرض تنش آبی، وضعیت تولید آب در شهرهای مختلف و اقدامات انجام شده در زمینه مدیریت مصرف آب را بیان کرد.
توصیه هایی در مصرف آب در ساختمان های مسکونی:
۱- استفاده از ماشین لباسشویی و ظرفشویی با ظرفیت کامل
برخی از بررسی ها،نشان داده انجام این توصیه می تواند ۴۴۵۰ لیتر در ماه صرفه جویی پذیرد.
۲-کوتاه کردن زمان دوش گرفتن
بعضی از بررسیها نشان می دهد با کاهش یک دقیقه دوش گرفتن موجب ۶۸۰ لیتر کاهش مصرف در ماه می شود.
۳-نصب دوش های خوب و کارآ (کم مصرف)
۴-خیساندن ظروف کثیف هنگام شستشو ،باز نگذاشتن آب موقع شستن
روش کار بدینگونه است که ظرفشویی را پر از آب کرده و ظرف را داخل آب میگذاریم آن را داخل ظرفشویی پاک کرده سپس عمل آبکشی را انجام میدهیم.
۵-استفاده از یک تشت برای شستشوی میوه ها و سبزیجات
۶-جارو کردن زمین به جای شستن آن
۷-استفاده از استخر سر پوشیده برای جلوگیری از تبخیرآب
۸-دقت در عدم وجود نشتی از لوله ها و شیر آلات
۹-استفاده از کارواش برایشستشوی ماشین
۱۰-بستن آب به هنگام مسواک زدن ،وضو گرفتن
مطالعات نشان میدهد با انجام این کار هر ماه ۱۲۰لیتر آب صرفه جویی می شود.
۱۱-شستن لباسهای تیره با آب سرد
شستن لباسهای تیره با آب سرد باعث صرفه جویی ،کاهش مصرف انرژی وثابت ماندن رنگ و چروکیده نشدن آنها میگردد.
۱۲-عایق بندی لوله های آب گرم وسرد
در محیط هایی که تبادل حرارتی زیاد دارند بطور مثال جایی که لوله با محیط بیرون ارتباط دارد یا روکار باشد.
۱۳-گرفتن دوش بجای وان
استفاده از وان به ۲۵۰ لیتر آب نیاز دارد . در صورتیکه با دوش به ۱۰۰ لیتر آب نیاز میباشد.
۱۴- استفاده از وسایل خانگی جدید کم مصرف
مانند فلاش تانک توالت،ظرفشویی،لباسشویی،کولر و غیره.
توصیه هایی در مصرف آب در ساختمان های اداری:
۱. استفاده از کولرهای کم آب بر
۲. جابجایی کولرها به محل هایی که کمتر در معرض تابش آفتاب باشند
۳. استفاده از سایه بان برای کولرهای آبی
۴. در صورت امکان استفاده از سیستم های سرمایش موضعی به جای سیستم های مرکزی
۵. کنترل مصرف آب برای ظرفشویی و پخت و پز در اداراتی که رستوران دارند و نصب کنتور برای این محل ها
۶. استفاده از گیاهان همخوان با اقلیم برای فضای سبز ادارات
۷. استفاده از کودهای متراکم شده به جای فضولات حیوانی در فضای سبز
۸. انتخاب زمان آبیاری گیاهان فضای سبز در اوایل روز یا شب
۹. استفاده از کودهای گیاهی آلی برای باغچه ها
۱۰. جلوگیری از نشت شیر آلاتی که امکان جایگزینی آنها با شیرهای کاهنده نیست
۱۱. استفاده از درفشان (پرلاتور) برای کلیه شیرهای قدیمی
۱۲. کاهش تعداد دفعات چمن زنی
۱۳. تنظیم تیغه ماشین زنی در حالت ماکزیمم برای حفظ حد اکثر رطوبت خاک و در نتیجه حداقل نیاز به آبیاری فضای سبز
۱۴. کنترل سرریز و نشت فلاش تانک ها
۱۵. کنترل نشت شیر آلات و اتصالات
۱۶. عدم آبیاری باغچه ها در روزهای بارانی
۱۷. سعی در پرورش گیاهان مشابه از لحاظ نیاز آبی در کنار باغچه ها زیرا به زمانی یکسان برای آبیاری نیاز دارند.
۱۸. وجین علف های هرز فضای سبز تا از آب و مواد مغذی استفاده نکنند
۱۹. خودداری از کاشتن گیاهان تزئینی و نصب فواره هایی که آب را در هوا پخش می کنند.
۲۰. از شست و شوی وسایل نقلیه با آب شرب جلوگیری شود.
۲۱. برای شیرهای معمولی حداقل درفشان نصب گردد.
۲۲. کلیه لوله ها با توجه به شرایط آب و هوایی عایق کاری گردد تا در تایستان برای رسیدن به آب سرد مقدار زیادی آب هدر داده نشود و در زمستان برای رسیدن به آب گرم
۲۳. محل قرار گرفتن آب گرمکن در آبدار خانه با محل مصرف حد اقل باشد.( به علت جلوگیری از هدر رفتن آب سرد داخل لوله)
۲۴. از سر دوش های کاهنده برای دوش ها استفاده شود.
توصیه هایی جهت بهینه سازی مصرف در مکان های نظامی و انتظامی (پادگان و غیره):
۱.نصب تجهیزات و شیر آلات (فلاش تانک ها،پرلاتور ها ،شیرهای پدالی و غیره)
۲.جدا سازی آبیاری فضای سبز از آب شرب و استفاده از آبیاری قطره ای ،بارانی و تغییر زمان آبیاری از روز به شب جهت جلوگیری از تبخیر آب در روز
۳.کاشت گیاهان با مصرف آبی کم و سازگار با محیط های کم آب در فضای سبز
۴.استفاده از سیستم کارواش جهت شستشوی وسایل نقلیه و غیره در داخل پادگان
۵.استفاده از مخزن ذخیره جهت انتقال آب مصرفی در اوج مصرف با سایر ساعت ها
۶.جدا سازی انشعابات ساختمان های مسکونی از آب مصرفی پادگان
۷.استفاده از سایه بان برای کولر جهت جلوگیری از تبخیر آب
۸.عایق بندی لوله هایی که در معرض محیط قرار دارند
۹.استفاده از سیستم های مکانیزه ظرف شویی در آشپز خانه با ظرفیت کامل
۱۰. استفاده از مایع ظرفشویی به صورت کف در سرویس های بهداشتی جهت جلوگیری از مصرف آب زیاد
۱۱.انجام فعالیتهای تبلیغاتی در پادگان و تذکر در برنامه های صبحگاهی
۱۲.استفاده از شیوه های با حد اقل آب جهت نظافت اماکن و استفاده از جارو برقی و دستی قبل از شستشو مکان مورد نظر با آب
۱۳.استفاده از ماشین لباسشویی استاندارد و با ظرفیت کامل جهت شستشوی لباسهای سربازها به جای شستشوی مستقل و دستی فعلی
۱۴.بکار گیری سیستم های تصفیه جهت استفاده مجدد از پساب خروجی برای آبیاری فضای سبز
در سه ماهه پائیز امسال، از ابتدای مهرماه تا ۲۱ آذرماه سالجاری، میزان بارش های کشور به ۲۷.۶ میلیمتر رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۸ درصد کاهش داشته است.
شرکت مدیریت منابع آب ایران میزان ریزش های جوی را براساس آخرین آمار ثبت شده در ایستگاه های باران سنجی کشور، در سه ماهه پائیز، از ابتدای سال آبی امسال یعنی اول مهرماه تا ۲۱ آذرماه سالجاری را ۲۷/۶ میلیمتر ذکر کرد.
بر اساس این گزارش، این میزان بارش در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۸ درصد و نسبت به مدت مشابه متوسط دراز مدت ۵۱/۶ میلیمتر با ۴۷ درصد کاهش مواجه بوده است.
این گزارش می افزاید: بیشترین میزان بارش های کشور در میان ۶ حوضه آبریز اصلی مربوط به حوضه آبریز دریای خزر با ۱۱۴/۵ میلیمتر بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۱۶ میلیمتر، ۱ درصد کاهش داشته است.
بنابراین گزارش حوضه های آبریز اصلی دریاچه ارومیه با ۷۳/۴ میلیمتر، خلیج فارس و دریای عمان با ۳۳/۴ میلیمتر، قره قوم با ۱۱/۸ میلیمتر، فلات مرکزی با ۷/۴ میلیمتر و مرزی شرق با ۱/۳ میلیمتر به ترتیب رتبه های دوم تا ششم بارش های کشور را به خود اختصاص داده اند.
گفتنی است، میزان بارش های حوضه های آبریز اصلی ، خلیج فارس و دریای عمان و فلات مرکزی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با ۲۱ و ۵۰ درصد کاهش مواجه بوده اند و حوضه آبریز اصلی دریاچه ارومیه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۸ درصد افزایش بارش داشته است.
میزان بارش ها در حوضه های آبریز اصلی مرزی شرق و قره قوم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تغییری نداشته است.
آلودگی آب مشکل بزرگی است. به طوری که نتایج پژوهش پیرامون آن از صدها بلکه هزاران مقاله ، مجله و کتاب تجاوز می‌کند.
بنظر شما چه کسانی مشکل آلودگی آب را بوجود می‌آورند؟
چه کسانی بهای تمیز کردن آب را خواهند پرداخت؟
در نوامبر سال ۱۹۸۶ بر اثر ریزش موادی شامل جیوه و انواع مواد آلی سمی مانند آفت کشها در رودخانه راین ، تمام آبزیان از شهر بال سوئس تا ساحل هلند کشته شدند. در سالهای اخیر با غرق شدن تانکرهای بزرگ نفتی اقیانوس پیما یا به گل نشستن آنها آسیب هایی به حیات دریایی وارد آمد.
در سال ۱۹۸۳ بر اثر ۱۱۰۰۰ واقعه آلوده کننده در حدود ۱۲۰ میلیون لیتر مواد آلوده کننده در آبهای ایالات متحده تخلیه شده است.
تعریف آلودگی آب
در سال ۱۹۶۹ برای آلودگی آب تعریفی ارائه داد: آلودگی آب عبارت است از افزایش مقدرا هر معرف اعم از شیمیایی ، فیزیکی یا بیولوژیکی که موجب تغییر خواص و نقش اساسی آن در مصارف ویژه‌اش شود.
عوامل آلوده کننده آب
آب یکی از مهمترین و بنیادی‌ترین عامل حیات موجودات زنده است از این نظر جلوگیری از آلودگی آب نیز به همان نسبت مهم و مورد توجه میباشد عوامل آلوده کننده آب بسیار گوناگون‌اند و می‌توانند هم منابع آب های زیرزمینی و هم آبهای سطحی را آلوده کنند.
عوامل آلوده کننده آبهای زیرزمینی :
کانیهای موجود در معادن سطحی که در اثر تغییر و تبدیل به عامل آلوده کننده مبدل می‌شود. مثلا آب جاری سطحی ( حاصل از باران و …) هنگام عبور از معادن زغال سنگ ، دی‌سولفید آهن « II» ( پیریت ) همراه با زغال سنگ را در خود حل کرده و سپس در اثر واکنش ، هوا آنرا به اسید سولفوریک تبدیل می‌کند. اسید حاصل ضمن عبور از لایه‌های مختلف مخازن زیرزمینی ، موجب آلوده شده آن می‌شود.جمع شدن فاضلابهای شهری بویژه اگر در یک حوزه آهکی و یا شنی وارد شوند از آن که در معرض باکتریها قرار گیرند و تجزیه شوند، مستقیما و براحتی به مخازن زیرزمینی نفوذ پیدا کرده و موجب آلوده شدن آنها می‌شود.
ضایعات رادیواکتیوی : یکی از عوامل آلوده کننده مهم منابع آبی زیرزمینی است که امروزه یکی از راههای رفع آنها که در حقیقت مشکل بزرگی برای صاحبان تکنولوژی هسته‌ای نیز به شمار می‌رود دفن آنها در زیر زمین است علاوه بر دفن ضایعات رادیواکتیو در زیر زمین ، همه انفجار های هسته‌ای زیر زمینی نیز موجب آلوده شدن آب های زیرزمینی می‌شود.
ضایعات رادیواکتیوی : یکی از عوامل آلوده کننده مهم منابع آبی زیرزمینی است که امروزه یکی از راههای رفع آنها که در حقیقت مشکل بزرگی برای صاحبان تکنولوژی هسته‌ای نیز به شمار می‌رود دفن آنها در زیر زمین است علاوه بر دفن ضایعات رادیواکتیو در زیر زمین ، همه انفجار های هسته‌ای زیر زمینی نیز موجب آلوده شدن آب های زیرزمینی می‌شود.
عوامل آلوده کننده آبهای سطحی:
آلوده کننده‌های صنعتی:
بسیاری از ضایعات صنعتی به آبزیان زیانهای جدی می‌رسانند. این ضایعات برای خنثی شدن مقدار زیادی از اکسیژن محلول در آب را به مصرف رسانیده و موجب کاهش اکسیژن مورد نیاز برای آبزیان می‌شود و تهدید به مرگ می‌کنند. از طرف دیگر بسیاری از خود این ضایعات سمی بوده و موجب مسمومیت آبزیان می‌شوند مانند فلزات سنگین ، جیوه ، سرب ، مس و غیره.
وارد شدن ترکیبات فسفردار و نیتروژن‌دار در آب موجب رشد جلبک‌هائی می‌شود که ضمن ایجاد بو و مزه غیر طبیعی آب ، اکسیژن آب را مصرف کرده و باعث کاهش میزان آن و بروز صدمات و تلفات آبزیان می‌شود.
فاضلاب خانگی:
کلیه پاک کننده‌ها که وارد آبهای سطحی می‌شوند ترکیباتی را در آبها وارد می‌کنند که اگر خنثی نشوند و یا توسط میکرو اورگانیسم‌ها تجزیه و تخریب نشوند بصورت سمی مهلک زیان بسیاری برای آبزیان ببار می‌آورند.
حشره کشها ، سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی:
که از ضروریات توسعه کشاورزی است نا خواسته موجب آلودگی آبهای سطحی می‌شوند. مانند ددت DDT را نام برد.
وزیر نیرو با تاکید بر اینکه طرح تعادل‌بخشی در منابع آب زیرزمینی توسعه می‌یابد، گفت: با کمک استانداران قادر خواهیم بود در بخش‌های مختلف به ویژه کشاورزی در مصرف آب صرفه‌جویی داشته باشیم.
وی اظهار داشت: ما یک برنامه بلندمدت برای ایمن‌سازی تاسیسات آب و برق داریم. همچنین برنامه‌ای برای ارائه آموزش لازم به مردم برای نحوه رفتار درست در زمان وقوع بلایای طبیعی داریم.
وی در ادامه درباره برنامه‌های وزارت نیرو برای مقابله با خشکسالی، تصریح کرد: ما در شرایط خوبی به سر نمی‌بریم و ۲۰ درصد بارش‌ها تا آخر پاییز امسال نسبت به سال قبل که سال نرمالی هم نبود کمتر شده است. پیش‌بینی ما این است که تا پایان زمستان ۱۱۵ میلیمتر به طور متوسط بارش خواهیم داشت که وضع ما را بهتر می‌کند، ولی تا پایان زمستان هم میزان بارش کمتر از سالهای نرمال است.
اردکانیان با بیان اینکه این وضعیت، وضعیت جدیدی برای اقلیم خشک و نیمه خشک ایران نیست، خاطرنشان کرد: ما باید از این شرایط برای چگونگی مصرف آب و صرفه‌جویی در مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی استفاده کنیم. وزارت نیرو در این زمینه برنامه دارد و همچنین به دنبال تامین منابع لازم آب در موارد ضروری هم خواهد بود.
وزیر نیرو با بیان اینکه طرحی به نام تعادل‌بخشی در منابع آب زیرزمینی از سال‌ها پیش شروع شده است، گفت: ما اجرای این طرح را در برنامه خود داریم و سعی می‌کنیم با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و سازمان برنامه و بودجه، منابع لازم را تامین کرده و این طرح را توسعه دهیم.
وی در پایان تصریح کرد: من معتقدم با کمک مسئولان استانی مخصوصا استانداران قادر خواهیم بود، در بخش‌های مختلف به ویژه کشاورزی در مصرف آب صرفه‌جویی داشته باشیم.