از آنجایی که شوینده‌ها در مقیاس بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند، تا حدی مسبب این موارد هستند:
اوتروفیکاسیون یا تغذیه‌گرایی رودخانهها:
تجمع ترکیبات فسفر و نیتروژنِ موجود در شوینده‌ها در رودخانهها؛ این دو ماده‌ی مغذی باعث افزایش رشد گیاهان آبی (جلبک) شده و کل منطقه‌ی آبی را مورد تهاجم قرار می‌دهند.
هنگامی‌که گیاهان از بین می‌روند، ترکیبات تجزیه شده‌ی آن‌ها اکسیژنِ محیط آبی را مصرف می‌کنند. علاوه بر آن، به دلیل وجود سورفاکتانت در شوینده‌ها نیز اکسیژن مصرف می‌گردد.
ماهی‌ها و بی‌مهرگان آبزی در نتیجه‌ی نبود اکسیژن کافی خفه شده و می‌میرند. با این حال، تمامی این مواد آلی به تجزیه شدن ادامه می‌دهند اما این بار بدون اکسیژن. آنچه که موجب آزادسازی سولفید هیدروژن و انتشار بوی “تخم مرغ گندیده” می‌شود همین تخمیر بی‌هوازی است.
آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق مشارکت مواد مغذی (سورفاکتانت‌ها) و نمک‌های معدنی از قبیل فسفات، نیترات، آمونیاک، بور و غیره.
کاهش گیاهان ساحلی در معرض پاشش آب‌های آلوده.
پدیده‌ی تار شدن آب؛ در اواخر دهه‌ی پنجاه هنگامی که به طرز شگفت انگیزی حوضچه‌های بزرگ کف ناشی از کف بیش از حد شوینده‌ها بر سطح رودخانهها ظاهر شد زنگ خطر به صدا درآمد!
اختلال در ارگانیزم‌های آبی (موجودات زنده‌ی آبزی) :
اگر سورفاکتانت موجود در شوینده‌ها به طور کامل در کارخانه‌های تصفیه‌ی آب تصفیه نگردد بر سیستم دفاعی این موجودات (پوستشان، فلس‌ها، پوسته‌ی سخت، دیواره‌ی گیاهان یا باکتری‌ها) در مقابل مواد شیمیایی و پاتوژن‌ها اثر می‌گذارد. در نهایت، برخی از سورفاکتانت‌ها از جمله اتیلن گلیکول موجب اختلال در سیستم هورمونی جانوران آبزی می‌گردد.
اقدامات اروپا جهت کاهش تأثیرات :
خوشبختانه، قانون به طرز چشمگیری نسبت به دهه‌ی ۷۰ ارتقا پیدا کرده است. همچنین قوانین اتحادیه‌ی اروپا به طور پیش‌رونده تحکیم یافته‌اند.
قوانین موجود این موارد را دربردارد:
الزام تصفیه‌ی فاضلاب
ممنوعیت سورفاکتانت‌های کف‌کننده
تسهیلاتی برای وارد کردن محصولات تجزیه‌پذیر به بازار
ملزومات پیشرفته جهت تجزیه‌پذیری
در حال حاضر، معیار تجزیه‌پذیری برای سورفاکتانت‌ها برگرفته از قوانین European EC 648/2004 است.
تمام سورفاکتانت‌ها باید بیش از ۶۰% و طی ۲۸روز تحت شرایط هوازی تجزیه شوند.
خوب است بدانید: بر خلاف باور عموم مردم، کف، کارایی شستشو را کاهش می‌دهد. هدف از شستشو ترکیب کردن چربی (کثیفی) با آب است نه ترکیب کردن آب با هوا؛ البته اگر قصدمان در نهایت نظافت باشد.
در هر حال هنوز امکان بهبود قوانین وجود دارد. پرسش‌های پرتکرار در این رابطه بیش‌تر شما را آگاه خواهد کرد.
پرسش‌های پرتکرار
سورفاکتانت‌های تجزیه‌پذیر، واقعاً؟!
استاندارد جدید جهت تجزیه‌ی سریع سورفاکتانت‌ها پیشرفتی چشمگیر نسبت به سایر الزامات گذشته است. اگرچه باز هم بیش‌تر قابل ارتقا است.
از یک سو تجزیه‌پذیری، با مقیاس ۲۸ روز و وجود هوا سنجیده می‌شود (اندازه‌گیری). در طول این مدت، مولکول‌های سورفاکتانت زمان فراوانی برای فرار از کارخانه‌های تصفیه‌ی فاضلاب و پخش شدن در محیط زیست دارند. بعضی از سورفاکتانت‌ها شدیداً جذب سنگ آهک می‌شوند و تمایل به ته‌نشین شدن در رسوب کف رودخانهها دارند. بنابراین در صورت محبوس ماندن، تجزیه‌ی آن‌ها با دشواری بیش‌تری همراه است.
از طرف دیگر، سطح مطلوب تجزیه‌پذیری به میزان ۶۰% در ۲۸ روز، با واقعیت سازگار نیست. حتی اگر ۶۰% از محصول تجزیه‌شده به شکل کربن دی اکسید و آب باشد، ۴۰% باقیمانده به چه شکل است؟
در نهایت، آزمایش‌هایی بر روی تک تک عناصر انجام گرفته است. در هر صورت آنچه مورد نیاز است تجزیه‌پذیری کل محصول است. علاوه بر این، آزمایشات انجام شده تحت شرایطی بسیار متفاوت با محیط زیست صورت گرفته است (دما، میزان شوری، فعالیت‌های بیولوژیکی). نتایج به دست آمده در آزمایشگاه‌ها مقدار کوچکی را از آنچه واقعاً در طبیعت در حال رخ دادن است نشان می‌دهند و این موضوع مشکل اصلیِ انجام چنین آزمایشاتی است.
بنابراین هنوز جای پیشرفت وجود دارد. هم اکنون نسل جدید محصولات با سورفاکتانت‌های ۱۰۰% قابل تجزیه (طی ۲۸ روز) ساخته شده‌اند. صنایع در حال تولید محصولات با سمیت پایین‌تر هستند. موفق‌ترین فرمول‌ها از دیدگاه کارایی محصولات و محیط زیست می‌توانند برچسب اکوی اروپا (European Ecolabel) را دریافت کند.
فسفات‌ها چطور؟
فسفات‌ها به خودی خود سمی نیستند. در واقع، فسفر عنصری ضروری برای ارگانیزم‌های زنده است. این عنصر حتی یک عامل محدودکننده جهت تعیین میزان حیاتی است که می‌تواند در یک زیستگاهِ معین گسترش پیدا کند. فسفات اضافی می‌تواند منجر به تکثیر ارگانیزم‌های گیاهی و گیاهان آبزی شود.
همین امر موجب اوتریفیکاسیون می‌شود. آب‌های با اوتریفیکاسیون بالا یعنی آب‌هایی که غنی از مواد آلی هستند. اکسیژن بسیار کمی داشته و از نظر تنوع زیستی مطلوب نیستند. به علاوه، آب‌های اوتریفیک تکثیر پاتوژن‌ها را افزایش می‌دهند.
در بلژیک وجود فسفات در شوینده‌های خانگی از سال ۲۰۰۳ ممنوع شده است. این استاندارد از اول جولای سال ۲۰۱۷ در سرتاسر اروپا عملیاتی شده است. از سال ۲۰۱۷ این ممنوعیت شامل محصولات ظرفشویی نیز شده‌است.
ذکر این موضوع حائز اهمیت است که فسفات موجود در شوینده‌ها چندین کارکرد ضروری دارد. برای تضمین اثربخشی شوینده‌ها فسفات‌ها باید با مواد دیگری جایگزین شوند. این مواد جایگزین باید مورد ارزیابی قرار گرفته تا مشخص شود که حذف فسفات واقعاً به نفع محیط زیست بوده و هیچ مشکلی برای سلامتی به وجود نمی‌آورد.
مترجم مقاله: سیده زینب مهدویان