هرچند منابع آب کشور در وضعیت بحرانی قرار ندارد اما از شرایط مطلوبی هم برخوردار نیست. تا آنجاکه طی سالیان اخیر، حجم بارش ها حدود ۱۰ درصد و آورد رودخانه ها ۲۰ تا ۲۵ درصد کم شده و دمای هوا نیز در ۱۵ سال گذشته ۱٫۱ درجه سانتی گراد افزایش یافته است.
از سوی دیگر، رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای آب موجب تشدید چالش مدیریت منابع آب شده است. بنا بر آمار منتشر شده از سوی وزارت نیرو، سرانه آب تجدیدپذیر ساﻻنه از حدود ۱۳۰۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر در سال ۱۳۰۰، به حدود ۱۴۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر در سال ۱۳۹۳ رسیده است و تداوم این روند در سال های آینده، کشور را با تنگناهای جدی رو به رو خواهد کرد.
گرچه کاهش میزان بارش و افزایش دما در اثر تغییرات اقلیمی و نیز افزایش جمعیت و تقاضا برای آب از عوامل بسیار موثر بر کاهش سرانه آب تجدیدپذیر است اما به دلیل ماهیت طبیعی که دارند، تقریبا اجتناب ناپذیرند. پس با این وجود تنها راه حلی که برای جلوگیری از ورود کشور به شرایط بحران آب باقی می ماند، اصلاح شیوه های مدیریتی و سرمایه گذاری مناسب در این حوزه است.
همه ساله با آغاز فصل گرما و افزایش مصرف آب، هشدارهای وزارت نیرو به شهروندان برای توجه به بحث مدیریت مصرف و رعایت صرفه جویی به منظور جلوگیری از قطع یا جیره بندی آب، افزایش می یابد تا آنجاکه در سال جاری، مسوولان وزارت نیرو مردم را به کاهش ۵ تا ۱۰ درصدی مصرف آب دعوت کردند. با وجود آنکه توجه به بحث مدیریت مصرف و رعایت الگوی مصرف آب، وظیفه و مسوولیت ملی هر شهروندی است اما قطعا راهکار غلبه بر چالش آب به اندک صرفه جویی شهروندان محدود نمی شود.
چندی پیش مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با بیان اینکه امسال ۲۸۹ شهر ایران با تنش آبی مواجه خواهند بود، از کمبود ۸٫۸ درصدی تولید نسبت به مصرف آب خبر داد. این در حالی است که میزان آب بدون درآمد کشور (مجموع هدررفت فیزیکی و آب به حساب نیامده) در سال ۹۵ برابر ۲۵٫۵ درصد و متوسط هدررفت فیزیکی آب از شبکه هم حدود ۱۵ درصد بوده است.
همانطور که از مقایسه این اعداد بر می آید، چنانچه با سرمایه گذاری مناسب و بازسازی و بهسازی تاسیسات شبکه توزیع، هدررفت فیزیکی آب به میزان ۱۰ درصد کاهش یابد، کمبود تولید آب به طور کامل پوشش داده خواهد شد و بسیاری از شهرهای کشور از وضعیت تنش آبی خارج می گردند.
از سوی دیگر، با استفاده از فناوری های روز و بهره گیری از مدرن ترین تجهیزات قرائت و اندازه گیری مصرف آب، میزان آب بدون درآمد هم تا حد قابل توجهی کاهش می یابد و این امر به اقتصاد آب که یکی از دغدغه های همیشگی مدیران وزارت نیرو است، کمک شایانی خواهد کرد.
اما همه اینها مستلزم تخصیص اعتبارات کافی به مجموعه مدیریت آب کشور است که متاسفانه در سال های گذشته چندان رضایتبخش نبوده است. به عنوان مثال، بنابر اعلام معاون آب و آبفای وزیر نیرو، برای کاهش هر یک درصد از هدررفت فیزیکی آب می بایست ۱۲۰۰ میلیارد تومان کار اجرایی انجام شود. بنابراین با احتساب ۱۵ درصد هدررفت فیزیکی آب در کشور، به سرمایه گذاری هنگفتی در حدود ۱۸۰۰۰ میلیارد تومان نیاز داریم که متاسفانه تاکنون محقق نشده است.
از سوی دیگر، با وجود اهمیت طرح احیا و تعادل بخشی به آب های زیرزمینی و اذعان همه کارشناسان و مسوولان به شرایط بحرانی آبخوان های کشور، میزان اعتبارات در نظر گرفته شده برای این طرح در سال گذشته برابر ۴۰۰ میلیارد تومان بوده است اما به گفته مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، تنها ۱۵ درصد از این مبلغ (معادل ۶۰ میلیارد تومان) آن هم در واپسین روزهای سال ۱۳۹۵ تخصیص پیدا کرده است.
با این شرایط به نظر می رسد مسوولان وزارت نیرو بایستی در کنار فرهنگسازی مصرف بهینه آب، برنامه های گسترده ای به منظور جلب حمایت دستگاه های مسوول برای تخصیص اعتبارات گسترده به این بخش را در دستور کار خود قرار دهند. در غیر این صورت، بحران آب از آنچه فکر می کنیم به ما نزدیکتر است!