تمام موجودات، گیاهان و انسان ها برای ادامه حیات نیازمند آب تمیز و سالم هستند زیرا در چرخه حیات اگر گیاهان با آب آلوده آبیاری شده و رشد کنند، خوراک حیوانات شده و از طریق آنها می توانند انواع بیماری ها و آلودگی ها را به انسان ها منتقل کنند و به این صورت چرخه حیات به مخاطره می افتد.
با تغییر شیوه های زندگی انسان ها شاهد استفاده از انواع و اقسام کودها و سموم شیمیایی برای کشت محصولات کشاورزی هسیتم و همچنین به دلیل بی توجهی جوامع انسانی بسیاری از زباله ها و فاضلاب ها به رودها و … رها شده و به این ترتیب منابع تامین آب آشامیدنی آلوده می شوند.
به دلیل خشکسالی های اخیر و برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی با کمبود منابع تامین آب سالم در کشور مواجه هستیم این در حالی است که بی توجهی به طبیعت و نحوه صحیح دفع زباله ها و همچنین نبود سیستم فاضلاب شهری مناسب سبب شده تا اکنون بخش عظیمی از آبرفت ها در دل تهران با حجم عظیمی از پساب فاضلاب ها انباشته شوند و علیرغم برخی ادعا بدون هیچ گونه تخصصی می تواند مدعی شده که این آلودگی ها قابلیت نقوذ به سفره های زیر زمینی و حتی نفوذ به چاه های آب آشامیدنی را خواهند داشت.
در مقابل به دلیل بی توجهی ما انسان ها نسبت به سلامت خود و محیط اطرافمان، در نزدیکی رودخانه ها و سدها م یتوان رد پای انسان ها را در قالب زباله های فراوان مشاهده کرد که برای مشاهده این مدعا مسوولان محترم وزارت نیرو می توانند به رودخانه های منتهی به سد جاجرود و در نزدیکی فشم و لواسان مراجعه کده و انواع و اقسام زباله های برجا مانده از تفریحات شهروندان را ملاحظه کنند.
در کنار این موارد می توان به سایر علل آلودگی آب ها نیز اشاره کرد.
فلزات سنگین
فعالیتهایی مانند حفر معدن و ساختمانسازی ممکن است مقادیر زیادی از فلزات سنگین را به منابع آب زیرزمینی مجاور وارد کند. برخی از باغهای قدیمی ممکن است حاوی مقادیر زیادی آرسنیک باشند که زمانی به عنوان آفتکش به کار میرفت. این فلزات در مقادیر بالا برای سلامتی خطرناک هستند.
سرب و مس
وسایل لولهکشی خانگی شایعترین منبع سرب و مس در آب آشامیدنی هستند. آب ممکن است به تدریج باعث خورده شدن لولهها شود و این مواد به درون آب خانه نشت کند. میزان اسیدی یا قلیایی بودن آب خانه ها در میزان خورده شدن لولهها موثر است. درجه حرارت یا میزان مواد معدنی آب هم در این زمینه نقش دارد. سرب و مس در لولهها، سهراهیها یا سایر وسائل مربوط به آب مانند شیرها و سینک ظرفشویی به کار میروند.
فاضلابهای خانگی
دفع نادرست ترکیبات خانگی که به طور بسیار رایجی مورد استفاه قرار میگیرد، ممکن است آبهای زیرزمینی را آلوده کند. از جمله این مواد حلالها، روغن موتور استفاده شده، رنگها، حلالهای رنگها. حتی صابون و مواد شوینده و پاککننده ممکن است نهایتا آب آشامیدنی را آلوده کنند. این وضعیت معمولا هنگامی که چاههای فاضلاب و سپتیک تانکها نامناسبی مورد استفاده میگیرد، رخ میدهد.
کودها و آفتکشها
کشاورزان برای افزایش رشد محصولات وجلوگیری از آسیب حشرات از کودها و حشرهکشها استفاده میکنند. این ترکیبات همچنین در باغهای حومه شهر نیز به کار میرود. مواد شیمایی در این ترکیبات ممکن است نهایتا به آبهای زیرزمینی راه یابد. این نوع آلودگی به انواع و مقادیر مواد شیمیایی مورد استفاده و کاربرد آنها بستگی دارد. شرایط محیطی محلی مانند نوع خاک یا میزان بارش باران و برف فصلی نیز بر این نوع آلودگی موثر است.
بسیاری از کودها حاوی اشکالی از نیتروژن هستند که میتواند به صورت ماده زیان بار نیترات درآید. این نیترات به سایر منابع نیترات که در بالا ذکر شد،اضافه میشود. برخی از سیستمهای زهکشی زیرزمینی در کشاورزی کودها و آفتکشها را در خود جمع میکنند. این آب آلوده میتواند باعث آلودگی آبهای زیرزمینی و نهرها و رودخانههای محلی شود. به علاوه مواد شیمیایی مورد استفاده برای نابود کردن حشرات و سایر بندپایان مزاحم در ساختمانها نیز ممکن است آلاینده باشد. باز میزان مشکل ایجاد شده به مقدار و نوع ماده شیمیایی مورد استفاده برای این کار دارد. همچنین نوع خاک و مقدار آبی که از خاک میگذرد، در میزان آلودگی موثر است.
فضولات انسانی و حیوانی
در فضولات انسانی و حیوانی، نیترات و باکتری به عنوان دو ماده آلاینده بسیار مهم یافت میشوند.
چاههای فاضلاب میتوانند باعث آلودگی باکتریایی و نیتراتی آب شوند. همچنین دامداریهای که از تعداد فراوانی از حیوانات مستعد تولید این دو ماده هستند.
فاضلابهای صنعتی
بسیاری از مواد شیمیایی زیانبار به طور گستردهای در صنایع و کارخانجات محلی استفاده می شوند که در صورت دفع نامناسب ممکن است باعث آلودگی آب آشامیدنی شوند.
کارخانههای محلی: اینها شامل کارخانههای مجاور، طرحهای صنعتی، و حتی کسبوکارهای کوچکی مانند پمپ بنزین و خشکشوییها میشود. در همه این مکانها به انواع گوناگونی از مواد شیمیایی به کار میرود که به دفع با مراقبت دقیق دارد. دفع نادرست و رها شدن این مواد شیمیایی یا پسماندههای صنعتی میتواند منابع آب زیرزمینی را تهدید کند.
نشت تانکها و لولههای زیرزمینی: فراوردههای نفتی، مواد شیمیایی و فاضلابهایی که در محفظهها یا لولههای زیرزمینی ذخیره میشوند، ممکن است نهایتا به آبهای زیرزمینی راه یابند. این لولهها و تانکها اگر به درستی ساخته یا نصب نشوند، نشت خواهند داد. تانکها یا لولههای فولادی ممکن است به مرور زمان خورد شوند. امکان نشت تانکهای حاوی نفت یا مواد شیمیایی در مزارع قدیمی و به حال خود رها شده بسیار زیاد است.
محلهای جمعآوری فاضلاب: بسیاری از محلهای جدید جمعآوری فاضلابها و پسماندها طوری ساخته شدهند که نشت نکنند. اما بروز سیلابها ممکن است از این موانع بگذرد و آب آلوده شود. در محلهای قدیمی نگهداری فاضلاب که به درستی ساخته نشدهاند، ممکن است انواع مختلفی از مواد آلاینده به آبهای زیرزمینی نشت کند.
باتوجه به موارد گفته شده بهتر است :
*در مصرف آب صرفه جویی شود زیرا این کار مانع کمبود آب سالم شده و همچنین میزان آب آلوده ای که نیاز به تصفیه دارد را کاهش می دهد.
* رنگ، روغن و مواد زباله را درون سینک ظرفشویی، راهآب حمام و دستشویی و یا توالت نریزید.
* از پودر لباسشویی، مواد تمیز کننده خانگی و صابون و شامپو استفاده کنید.
* از کودها و یا حشره کش ها زیاد استفاده نکنید.
*زباله ها را در رودخانه، دریاچه، جوی آب و … نریزید.
*هر از چندی وضعیت لوله کشی داخلی را از نظر پوسیدگی و نشت و هدر رفت آب کنترل کنید.
در فضای مجازی آزمایشی با استفاده از جریان الکترولیز برای بی کیفیت نشان دادن آب آشامیدنی و آب معدنی وسلامت آب مقطر استفاده شده است.
در این آزمایش از دستگاه الکترولیز که شامل دو الکترون از جنس دو فلز مثلا مس و آلومینیوم است استفاده شده که وقتی در آبی که دارای املاح باشد قرار می گیرد در اثر ردو بدل شدن جریان الکترولیز الکترون ها به حرکت درمی آیند و رنگ املاح موجود در آب تغییر می کند چیزی که در آزمایش فضای مجازی از آن به عنوان لجن موجود درآب یاد شده است ؛ که این در حقیقت همان اکسید شدن املاح مفید آب در اثر جریان الکترولیز است.
رییس گروه کنترل کیفیت و بهداشت آب استان تهران می گوید: تمام منابع آبی اعم از آب چشمه ، چاه و یا آب سطحی دارای املاح معدنی مفید برای بدن هستند که بااستفاده از این آب بدن انسان بخشی از املاح مورد نیاز را می تواند براحتی دریافت کند و امکان جذب این املاح مفید از طریق دیگر امکان پذیر نیست.
استفاده از آب بدون املاح یا آب مقطر موجب می شود املاح داخل بدن در آب مقطرمصرف شده حل و از بدن خارج شود و مصرف کننده آب مقطر حتی اگر در دوره کوتاه از آن استفاده کند دچار بیماری ها قلبی و عروقی ، تیروئید و بیماری های گوارشی می شود که دراین بین کودکان نیز با استفاده از آب مقطر دچار اختلال در رشد خواهند شد.
کارشناسان آزمایشگاه کیفیت آب توصیه می کنند: از آب مقطر که فاقد املاح مفید مانند کلسیم ، منیزیم ، پتاسیم و سدیم است و ارزش غذایی مناسب ندارد استفاده نشود.
به نظر می رسد این نوع تبلیغ ها حقه ای برای فروش دستگاه تصفیه آب است با استفاده از این ترفند علمی برای نشان دادن ناسالم بودن آب شرب در دسترس مردم اعم از آب شهری وروستایی و آب معدنی ها درصدد تشویق مردم برای خرید دستگاه تصفیه آب هستند ،که البته مسئولان آب کشور هیچ کدام از این دستگاه ها را تایید نکردند.
مسئولان آب کشور بارها به همه مشترکانی که به آب تصفیه شده شهری و روستایی دسترسی دارند اطمینان دادند که شاخص های استاندارد در آب تصفیه شده رعایت می شود و نیازی به استفاده از دستگاه تصفیه آب نیست.
رییس گروه کنترل کیفیت و بهداشت آب استان تهران می گوید: با استفاده مکرر حتی در دوره کوتاه مدت از آب مقطر برای دم کردن چای و پخت غذا بیماری ها گوارشی برای مصرف کنند بوجود می آید.
طبق اعلام سازمان استاندارد جهانی ۹۹ و ۹۹ صدم درصد آبی که نیم ساعت بعد از کلرزنی که خاصیت گندزدایی دارد، اگر نیم تا هشت میلیگرم کلر در آن باشد و ph یا سختی آب و با کدورت آب از یک کمتر باشد از لحاظ میکروبی پاک و فاقد آلاینده میکروبی است.
کارشناسان آزمایشگاه کیفیت آب معتقدند : تمام مناطقی که دسترسی به آب آشامیدنی سالم دارند نیازی به جوشاندن آب نیست چون جوشاندن آب بیش از ۳ دقیقه موجب افزایش املاح معدنی موجود در آب می شود که این موضوع نیز طعم آب را عوض و مشکلات دیگری بوجود می آورد.
در استان تهران ۷۱ آزمایشگاه تخصصی کنترل و کیفیت آب وجود دارد که آب تصفیه شده تصفیه خانه ها را کنترل می کنند همچنین آب تصفیه شده قبل از رسیدن بدست مشترک اگر در مسیر تصفیه خانه تا مشترک آب از نظر کیفی دچار مشکل شود نیز با سیستم های لحظه ای کیفی کنترل آب از نظر کیفیت بررسی و کنترل می شوند و در صورت بروز مشکلی در کیفیت، آب منطقه از مدار خارج و آب جایگزین وارد مدار می شود.
حدود ۸۱۱ آزمایشگاه کنترل و کیفیت آب در کشور وجود دارد که سلامت آب آشامیدنی مشترکان را کنترل می کند پس نگران سلامت آب آشامیدنی نباشید.
برچسبها آّب, آب شرب, آب و انرژی, آب و طبیعت, آب،, آبرسانی روستایی, آبفا, آشامیدنی, آلودگی آب, بحران آب, بحران کمبود آب, خشکسالی, سلامت, صرفه جویی, کودک و انرژی, کودک و نوجوان, کیفیت
بر اساس آخرین آمار تهرانی ها تنها در روز گذشته ۲میلیون و ۶۰۱ هزار و ۳۳۳ متر مکعب مصرف آب داشته اند که در قیاس با مدت مشابه سال قبل افزایش قابل توجهی نداشته است.
در حال حاضر متوسط نیاز آب شرب شهر تهران یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب برنامه ریزی میشود که با توجه به وضعیت آب و هوا، بارش، ذخیره برفی و منابع آب زیرزمینی بخشی از این نیاز از منابع آبی سطحی (سدهای پنجگانه تهران) و بخشی دیگر از منابع آب زیرزمینی تأمین میشود.
براساس آمارهای به دست آمده در سال گذشته جمعیت کشور نسبت به سال ۱۳۹۰ در حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر افزایش یافته، ولی به رغم این افزایش جمیعت مصرف آب تهران ۱.۷۲ درصد کاهش داشته است.
علاوه بر این در حال حاضر ۲۲ درصد از آب مصرفی استان تهران از سدها، ۲۰ درصد از روانآبها و ۵۸ درصد از آبهای زیرزمینی تامین میشود و بر اساس آمار سالانه با ۱۵۰ میلیون متر مکعب کسری مخازن زیرزمینی مواجه هستیم و طی ۱۱ سال سطح آب آبخوان تهران با افت ۱.۹ متری روبرو بوده است.
از سوی دیگر باید به این مساله نیز توجه کرد که از ۴۰۰ میلیارد متر مکعب منابع آبی در سال ۳۰۰ میلیارد متر مکعب تبخیر و از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب باقیمانده، ۹۰ میلیارد در حوزه کشاورزی و ۱۰ میلیارد متر مکعب در حوزه آب شرب مصرف میشود.
بر اساس آخرین آمار میزان درصدتغییرات تجمعی نسبت به سال گذشته در روز قبل ۱.۱ درصد ثبت شده همچنین میزان برداشت از منابع سطحی ۲۰.۰۱۹.۶۰۴ مترمکعب که معال ۷۳.۷ درصد است ثبت شده همچنین میزان برداشت از منابع زیرزمینی نیز ۷۲۰.۰۸۳ مترمکب معادل ۲۶.۳ تخمین زده می شود.
علاوه بر این بر اساس آمار میزان آب شرب تأمین شده شهرتهران در سال آبی ۹۶-۹۵ حدود ۱ میلیارد و ۲۵ میلیون متر مکعب تخمین زده شده که حدود ۲۷۲ میلیون متر مکعب از این حجم آب از طریق منابع آب زیرزمینی و ۷۵۳ میلیون متر مکعب نیز از طریق سدهای پنجگانه تهران تأمین شده که بدین ترتیب در سال آبی گذشته بیش از ۷۳ درصد از آب شرب استان تهران از طریق منابع آب سطحی تأمین شده است.
به طور کلی تأمین و انتقال آب استان تهران از طریق دو سامانه شرق و غرب صورت میگیرد که سامانه شرق شامل سدهای لار، لتیان و ماملو و سامانه غرب شامل سدهای امیرکبیر و طالقان میشود، بر اساس آمار طی سال آبی گذشته حدود یک میلیارد و ۲۵ میلیون مترمکعب آب از منابع آبی سطحی و زیرزمینی برای تأمین آب شرب استان تهران اختصاص یافت.
سدهای پنجگانه تهران بخش عمده ای از آب شرب شهر تهران و شهر کرج را تأمین میکنند، آب سد طالقان از طریق یک خط لوله ۶۲ کیلومتری به قطر ۱۸۰۰ میلی متر به آبگیر بیلقان کرج منتقل و همراه با آب انتقالی از سد امیرکبیر به سمت تصفیه خانههای تهران هدایت میشود.
آب شرب انتقالی از سد لار نیز از طریق تونل و خط لوله به سمت تهران ارسال میشود که بخشی از آن به تصفیه خانه پنجم تهران و بخشی دیگر نیز به دریاچه سد لتیان منتقل میشود و آب انتقالی از سد لتیان به تصفیه خانههای شماره ۳ و ۴ تهرانپارس و آب شرب انتقالی از ماملو به تصفیه خانه شماره هفتم منتقل شده و پس از انجام فرآبندهای تصفیه به شبکه توزیع آب شرب شهر تهران تزریق میشود.
برچسبها آّب, آب شرب, آب مجازی, آب و انرژی, آب و فاضلاب, بحران آب،, تصفیه،, حفظ منابع آبی, خبر, خشکسالی, خشکسالی،, دانش آموز, صرفه جویی, کشاورزی،, کودک و انرژی, کودک و نوجوان, مدیریت مصرف, منابع آب ایران, وضعیت بحرانی
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی از کمبود ۳۱ درصدی بارش کشور از ابتدی سال آبی جدید خبر داد و افزود: از ابتدای مهر تا تاریخ ۴ آذرماه، پنج استان قم، اصفهان، خراسان جنوبی، مرکزی و یزد بیشتر از ۸۰ درصد کمبود بارش داشتند.
شاهرخ فاتح ، وضعیت بارش کشور را از ابتدای سال آبی جدید تشریح کرد و گفت: از اول مهرماه ۹۶ تا پایان ۴ آذرماه در کل کشور ۲۰.۷ میلیمتر بارش دریافت شده است، این در حالی است که بارش بلندمدت کشور در این بازه زمانی ۳۰ میلیمتر برآورد شده است، بنابراین بارندگی امسال در مقایسه با بارش بلندمدت، ۳۱ درصد کاهش دارد.
وی همچنین با اشاره به میزان بارش سال گذشته کشور اظهار کرد: در سال گذشته در همین بازه زمانی دو ماهه؛ بارش کل کشور ۱۵.۳ میلیمتر بود؛ بنابراین بارش امسال نسبت به سال گذشته ۳۶ درصد افزایش را تجربه کرد.
با وجود بارشهای خوب روزهای گذشته هنوز ۳۱ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین بلندمدت داریم
رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی در مورد تاثیر بارشهای چند روز اخیر کشور تاکید کرد: بارشهای روزهای اخیر قطعا در کاهش کمبود بارشی کشور اثرگذار بوده است اما نباید فراموش کنیم که بارشهای رگباری با حجم وسیع، آن هم در بازه زمانی کوتاه بیشتر باعث وقوع حوادثی مانند سیلاب و آبگرفتگی میشود، بنابراین بهتر آن است بارشها به موقع و به تدریج باشد و توزیع زمانی مناسبی داشته است. با وجود بارشهای خوب روزهای گذشته هنوز ۳۱ درصد کاهش بارش نسبت به میانگین بلندمدت داریم.
کاهش ۷۴ درصدی بارش تهران نسبت به میانگین بلندمدت
فاتح در ادامه به شرایط بارشی استان تهران اشاره کرد و گفت: تهران از ابتدای مهر تا تاریخ ۴ آذرماه، ۱۰.۳ میلیمتر بارش دریافت کرده و با توجه به اینکه بارش این استان در سال گذشته؛ ۱۸.۸ میلیمتر و بارش بلندمدت؛ ۳۹.۶ میلی متر است؛ نسبت به سال قبل ۴۵.۲ و نسبت به میانگین بلندمدت ۷۴ درصد کاهش بارش داشته است.
در دوماه اول پاییز ۵ استان بیشتر از ۸۰ درصد کمبود بارش داشتند
وی همچنین با اشاره به استانهای کم بارش کشور طی دو ماه گذشته، اظهار کرد: از ابتدای مهر تا تاریخ ۴ آذرماه، پنج استان قم، اصفهان، خراسان جنوبی، مرکزی و یزد بیشتر از ۸۰ درصد کمبود بارش داشتند.
رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی در پایان تاکید کرد: دو ماه ابتدایی پاییز امسال در فقر بارشی شدید سپری شد. امیدواریم در یک ماه باقی مانده این فصل، کمبارشیها تا حدی جبران شود. البته بر اساس پیش بینیهای پژوهشکده اقلیمشناسی صورت گرفته بارشهای آذر، دی و بهمن، مجموع بارش کشور را به سمت نرمال نزدیک خواهد کرد اما بعید است بارشها به حدی باشد که کل کمبارشهای کشور جبران شود.
برچسبها آب شرب, آب و انرژی, آب و فاضلاب, آب،, باران, بحران آب،, خشکسالی, دانش آموز, صرفه جویی, کمبود آب, کودک, کودک و انرژی, کودک و نوجوان, مدیریت مصرف, منابع آب ایران
طبق پیشبینی برنامه بینالمللی آبشناسی تا سال ۲۰۵۰ بیش از یکچهارم مردم زمین با مشکلات آبی مواجه خواهند شد مگر آنکه اقداماتی نظیر توسعه پایدار شهرها اجرایی شود.
به گزارش ایسنا، در سپتامبر ۲۰۱۵ سران جهان ۱۷ هدف را برای پایان فقر و تأمین رفاه و رشد برای تمام انسانها رقم زدند که یکی از آنها مدیریت آب بود چراکه تنوع زیستی و منابع آبی کره زمین تحت فشار است، تغییرات زیست محیطی باعث افزایش مشکل آبی جهان شده و چالشهای بزرگی را رقم می زند.
امروزه حدود ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون نفر جمعیت کره زمین در شهرها ساکن هستند و تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۲.۳ جمعیت کره زمین شهر نشین خواهند شد، توسعه منافع ملی پیش شرطی برای حل مشکلات شهری خواهد بود لذا یونسکو اعلام آمادگی کرده تا در این زمینه با ایران همکاری داشته باشد و قرار شده برای این مساله اطلاعات خود را در خصوص منابع سالم آبی جهان به اشتراک بگذارد. .
این منابع نیازمند مدیریت پایدار و قاطع هستند، زیرا جمعیت کرهزمین در قرن گذشته دو برابر رشد داشته و کیفیت پایین آب نیز بر اکوسیستم انسانی تأثیر گذاشته بهطوریکه آلودگی آب یکی از مشکلات این دوران است و نفوذ فاضلابهای سنتی و صنعتی به محیط زیست و منابع آبی سبب خواهد شد تا مشکلات عدیده ای برای انسانها ایجاد شود.
ورود آلایندههایی نظیر نیترات و آمونیاک به رودخانهها خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست و سلامت انسانها وارد میکند و دولتها بایستی توجه زیادی بر تأمین آب داشته و برای مدیریت آن و جمعآوری فاضلاب و استفاده از پساب اهتمام داشته باشند.
استفاده از پساب در کشاورزی میتواند تا حد زیادی از مشکلات کم آبی کشور بکاهد، ایران در زمینه تصفیه فاضلاب تلاشهای زیادی کرده و از نظر فناوری و تکنولوژی از بسیاری کشورها جلوتر است اما باتوجه به توانمندیهای ایران انتظارت فعالیت بیشتری در این زمینه وجود دارد.
بخش قابل توجهی از تأمین آب شرب کلانشهر تهران از طریق ذخایر آب پشت سدهای طالقان، امیرکبیر، ماملو، لار و لتیان صورت می گیرد.
به منظور تامین آب کشاورزی دشت قزوین، تامین آب شرب شهرهای تهران و کرج، تغذیه مصنوعی دشت قزوین و کنترل سیلابهای فصلی رودخانه طالقان، ساخت سد طالقان در ۱۳۵ کیلومتری شمال غرب تهران در سال ۸۱ آغاز شد و در سال ۸۵ این سد به بهره برداری رسید.
سد طالقان یکی از ۵ سد اصلی و مهم تأمین آب شرب استان تهران محسوب می شود. هم اکنون در مخزن ۴۲۰ میلیون مترمکعبی آن، ۲۹۴ میلیون مترمکعب آب وجود دارد.
سد کرج بهعنوان نخستین سد چندمنظوره ایران در سال ۱۳۴۰ به بهره برداری رسید. این سد که یکی از ۵ سد اصلی تأمین آب شرب استان تهران است با سطح حوزه آبریزی بهمساحت ۷۶۴ کیلومتر مربع و با متوسط جریان آب سالانه بهمیزان ۴۷۲ میلیون مترمکعب در استان تهران و در فاصله ۶۳کیلومتری شمال غربی تهران و در کیلومتر ۲۳ جاده کرج ــ چالوس، در شمال شهرستان کرج قرار دارد.
در حال حاضر از مجموع حجم ۲۰۵ میلیون مترمکعبی مخزن این سد حدود ۱۴۱ میلیون مترمکعب آب پشت این سد ذخیره شده است.
سد ماملو که بر روی رودخانه جاجرود در حدود ۴۵ کیلومتری شرق تهران واقع شده، یکی از ۵ سد اصلی و مهم تأمین آب شرب استان تهران است. مساحت حوضه آبریز این سد که در سال ۱۳۸۶ به بهره برداری رسیده؛ ۱۷۵۰ کیلومتر مربع و متوسط جریان آب سالانه آن ۲۸۳ میلیون و ۸۰۰ هزار متر مکعب است.
در حال حاضر از مجموع حجم ۲۵۰ میلیون مترمکعبی مخزن سد ماملو، ۱۸۳ میلیون متر مکعب آب پشت این سد ذخیره شده بود.
سد لار در سال ۱۳۶۱ در استان مازندران و در فاصله ۷۵ کیلومتری از تهران و ۱۰۰ کیلومتری شهر آمل احداث شده است. ذخایر آبی این سد که یکی از ۵ سد اصلی تأمین آب شرب استان تهران است نسبت به دیگر سدهای این استان از وضعیت بسیار نامطلوبی برخوردار است.
حجم مخزن این سد ۹۶۰ میلیون مترمکعب است اما تنها ۲۴ میلیون مترمکعب آب در پشت این سد ذخیره شده است که مهمترین دلیل کسری ذخیره آب پشت سد لار، فرار مستمر آب از مخزن این سد است.
سد لتیان بر روی رودخانه جاجرود با سطح حوزه آبریزی به مساحت ۶۹۸۰۰ کیلومتر مربع و با متوسط جریان آب سالانه به میزان ۳۵۰ میلیون مترمکعب در استان تهران و در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال شرقی تهران قرار دارد. این سد که در سال ۱۳۴۶ به بهره برداری رسیده؛ یکی از ۵ سد اصلی و مهم تأمین آب شرب استان تهران است.
در حال حاضر از مجموع حجم ۹۵ میلیون مترمکعبی مخزن سد لتیان، ۵۸ میلیون مترمکعب آب در پشت این سد ذخیره شده است.
در جدول زیر میزان ذخایر آبی ۵ سد مهم تأمین کننده آب شرب شهر تهران به صورت درصد آورده شده است.
آب به عنوان منشاء حیات و زیر بنای رشد توسعه به رغم ارزش و اهمیتش در بسیار موارد به طور بیهوده و ندانسته تلف می شود و این درحالی است که رشد روز افزون جمعیت، استفاده ی صحیح از منابع آب موجود را طلب می کند ، چرا که کمبود آب بزرگترین مانع توسعه است.
با توجه به اینکه کشور ما در کمر بند خشک جهان قرارگرفته و میزان بارندگی آن یک سوم متوسط جهانی است ودوره های خشکسالی بر اساس سوابق به کرات اتفاق می افتد، لذا بر اساس این ویژگی ها طلب می کند که با قبول این وضعیت در جهت استفاده ی بهینه از آب گام های موثری را برداریم و طبیعی است که اقدام های مناسب ، مانع بروز خسارت های گسترده و قابل توجه شود.
تولیدات کشاورزی در کشور ما به سمت تولید ارزان ترین و پرآب برترین محصولات حرکت کرده و البته این محصولات بیشترین سهم صادرات را نیز به خود اختصاص داده است. با وجود بحران کم آبی در ایران و با وجود آنکه ۹۲ درصد منابع آبی تجدید پذیر در بخش کشاورزی مصرف میشود، کارشناسان معتقدند صادرات این نوع محصولات کشاورزی مزیت تجاری ایران نیست.
متوسط سالانه بارش در ایران ۴۰۰ میلیارد متر مکعب است که به طور متوسط ۲۷۰ میلیارد متر مکعب به دلیل تبخیرشدن تلف میشود بنابراین از این منبع تجدیدپذیر آب، حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب باقی میماند و از این میزان، ۹۲ میلیارد مترمکعب به آبهای سطحی میپیوندد و ۳۸ میلیارد متر مکعب به آبخوانها نفوذ میکند.
از طرفی با اینکه متوسط سالانه آب شیرین قابل دسترس برای هر ایرانی در سال ۱۳۳۵، ۷ هزار متر مکعب بوده است در سال ۱۳۸۰ این رقم به ۱۸۰۰ مترمکعب کاهش یافته و اگر بر اساس پیشبینیها جمعیت کشور در سال ۱۴۰۰به ۱۰۰ میلیون نفر برسد سرانه آب قابل دسترس در این سال به ۱۳۰۰ متر مکعب میرسد. با توجه به کاهش بارشها پیشبینیها نشان میدهد رقم سرانه در سال ۱۴۱۰ به کمتر از ۱۰۰۰ متر مکعب برسد.
تغییرات اقلیم یکی از علل اصلی تشدید کم آبی در کشور است. کاهش ۹ درصدی متوسط بارش در کشور،افزایش ۵/۰ درجهای درجه حرارت، کاهش متوسط روان آبها به میزان ۲۵ درصد در حوضههای بزرگ آبریز کشور وتشدید رقابت بخشهای مصرف کننده آب از اثرات محتمل تغییر اقلیم خواهد بود.
بیشترین میزان مصرف آب در دنیا در بخش کشاورزی است. در ایران نیز کشاورزی بیشترین مصرف آب را دارد با این تفاوت که سهم کشاورزی ایران در مقایسه با سایر کشورها از استانداردهای جهانی بسیار بالاتر است.
براین اساس مصرف خانگی ۶ درصد، صنعت ۲ درصد و کشاورزی نیز۹۲ درصد منابع آب را به مصرف میرساندکارایی آب در کشورهای پیشرفته بیشتر از ۳ کیلوگرم بر متر مکعب است.
بدین معنا که از هر متر مکعب آب میتوان سه کیلوگرم محصول کشاورزی تولید کرد. در حالی که راندمان مصرف آب در ایران به یک کیلوگرم بر مترمکعب نیز نمیرسد. بر این اساس، ایران در بهرهوری از آب در بین ۱۲۳ کشور رتبه ۱۰۲ را کسب کرده است.
گرمتر و خشک تر شدن به همراه جابهجایی فصلها از تاثیرات تغییرات اقلیمی است.
این وقایع حدی برخی ایام به شکل زبانههای گرمایی بروز میکند و در بعضی زمانها بهصورت طوفان و سیلاب ایجاد خواهد شد که مورد بررسی و توجه کارشناسان قرار دارد.
مدیر طرح ملی تغییرات آب و هوا سازمان حفاظت محیط زیست درباره این پرسش که آیا امسال شاهد افزایش سیلابها خواهیم بود یا خیر گفت: نمیتوانیم بگوییم که سیلابها بیشتر خواهد شد یا خیر اما میتوان عنوان کرد که اگر این وقایع بیشتر شود، تعجب نخواهیم کرد.
تغییرات اقلیمی و اثرات ناشی از آن جای تعجب ندارد و ادامه روندی است که از قبل میشناختیم و برای همه ما آشنا است.
خشکتر شدن و گرمتر شدن ایران در درازمدت
وی با بیان اینکه پیشبینی کوتاهمدت برای اثرات تغییرات اقلیمی نداریم، اظهار کرد: پیشبینیهای ما در مقیاس چند ساله و بلند تعریف شده است؛ در پیشبینی درازمدت ایران بسیار خشک و بسیار گرم خواهد بود.
مدیر طرح ملی تغییرات آب و هوا سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: به طور حتم روند تغییرات اقلیمی و تاثیرگذاری آن ادامهدار است مگر اینکه مکانیزمهایی که در سطح کلان جهانی فعالیت میکنند تغییر فرم عملکرد پیدا کنند؛ یعنی به عبارتی میزان انتشار گازهای گلخانهای ما کمتر شود و همه کشورها در زمینه کاهش انتشار، جدیتر عمل کنند در غیر این صورت بعید میدانیم این روند متوقف شود.
جابجایی فصلها نشانه تغییرات اقلیمی
مدیر طرح ملی تغییرات آب و هوا سازمان حفاظت محیط زیست درباره اثرات تغییرات و جابجایی فصلها گفت:
تقریبا فصلها در کشور ما یک ماه جابهجا شدهاند؛ به عنوان نمونه شاهدیم که وضعیت جوی فروردین همانند اسفند ماه است و آب و هوای مهر ماه نیز شبیه به شهریور ماه است.
به گفته وی وضعیت آب و هوایی حتی با تمهیدات لازم بهطور کامل بهبود نمییابد و اثرات خشکتر شدن و گرمتر باقی خواهد بود و تأثیرگذاری خود را خواهد داشت.دو مکانیزم گرمتر شدن، خشکتر شدن و تغییر فصلها از آثار سؤ تغییرات اقلیمی است و این دو مکانیزم هر دو برگرفته شده از تغییرات اقلیمی هستند.
اهمیت منابع آب شیرین و بحران کمبود آب در عصر حاضر، موضوع اصلی آثار پیش رویتان است که از میان آثار راه یافته به نمایشگاه نخستین جشنواره ی ملی کاریکاتور گنجینه ی آب اهواز گلچین شده است.
هنرمندان در این جشنواره به نگاهی به هویت آب در فرهنگ ایران، به بحرانهای حاصل از سوء رفتار با این سرمایهی زندگی پرداخته اند.
ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته و از نظر پراکندگی بارش وضعیت نامنظمی دارد طوری که ۷۵ درصد بارشها در ۲۵ درصد کشور اتفاق میافتد.علاوهبر این هم اکنون آب قابل تنظیم کشور ۸۰ میلیارد مترمکعب است که در مقایسه با جمعیت ۸۰ میلیونی ایران رقم سرانهای معادل ۱۰۰۰ مترمکعب میشود که در مقایسه با متوسط جهانی بسیار پایین است.
همچنین براساس پیش بینیها جمعیت کشور تا سال ۲۰۲۵ به ۱۰۵ میلیون نفر میرسد و این عدد نشان میدهد که اگر وضعیت کنونی بحران آب تداوم یابد ایران در این سالها حتی با وجود راندمان بسیار بالا قادر به برون رفت از وضعیت تنش آبی نخواهد بوداز سوی دیگر تداوم وضعیت کنونی بحران آب در کشور و همزمان با آن گرم شدن کره زمین و تغییرات اقلیمی به معنای ایجاد بحرانهای اجتماعی در آینده خواهد بود،
این مساله نشان میدهد که حل بحران آب در گرو همکاری و هماهنگی میان تمامی متخصصین و اندیشمندان حوزههای فنی و علوم انسانی است تاکید دولت یازدهم برای حل بحران و صدرنشینی این بحران در برنامه ششم توسعه نشان از اهمیت این موضوع دارد.
اما باید به این مساله نیز توجه کرد که شعار صرف بدون اجرای مدیریت صحیح و جامع برای حل این مساله کافی نیست لذا باید کارهای اجرایی مثمر ثمری برای حل این بحران عظیم عملیاتی شود.